Πέμπτη 25 Οκτωβρίου 2012

100 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΤΗΣ ΝΙΓΡΙΤΑΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΤΟΥΡΚΟΥΣ. (19 10 2012)




   Η επέτειος της απελευθέρωσης της Νιγρίτας γιορτάζεται στις 21 Φεβρουαρίου. Έτσι συνηθίσαμε τόσα χρόνια, έτσι μάθαμε. Δεν γνωρίζουμε όμως οι περισσότεροι ότι η πρώτη απελευθέρωση της πόλης από τους Τούρκους έγινε λίγους μήνες νωρίτερα, τον Οκτώβριο του 1912 από τον καπετάν Γιαγκλή. Για την ακριβή μέρα της απελευθέρωσης αλλά και για τον τρόπο, υπάρχουν διαφορετικές τοποθετήσεις. Ο Πασχάλης Αγγελόπουλος λέει:
   « Με την κήρυξη του Ελληνοτουρκικού πολέμου τον Οκτώβριο του 1912 οι Μακεδονομάχοι συγκροτούν το σώμα των Προσκόπων του Ελληνικού στρατού υπό τον οπλαρχηγό Κωνσταντίνο Μαζαράκη.  Τμήματα των προσκόπων υπό την ηγεσία του καπετάν Δούκα και του καπετάν Γιαγκλή αποβιβάζονται στο Τσάγεζι και ο μεν Δούκας κατευθύνεται προς την περιοχή του Παγγαίου, την οποία απελευθερώνει, το δε σώμα του καπετάν Γιαγκλή κατευθύνεται βόρεια προς Νιγρίτα, την οποία απελευθερώνει κατόπιν σκληρής μάχης με τους Τούρκους στις 22 Οκτωβρίου 1912».


  Ο Βαγγέλης Παπαθανασίου συμφωνεί ως προς τη μέρα, αλλά όχι ως προς τον τρόπο: σκληρή μάχη δεν γίνεται:
   «Οι νίκες του ελληνικού στρατού κατά τον Α’ Βαλκανικό πόλεμο εναντίον των τούρκων επιδρούν και στο ηθικό του Καπετάν Γιαγκλή και των ανδρών του. Έτσι ο ρωμαλέος και ανδρείος καπετάνιος ορμά με τους άνδρες του εναντίον των Τούρκων που είχαν συγκεντρωθεί στη θέση Λαγάτρης, έξω από τη Νιγρίτα, και τους τρέπει σε φυγή. Στη συνέχεια την ίδια μέρα, 22 Οκτωβρίου του 1912, αποστέλλει το νεανία Πασχάλη Καλτσίκη να διαμηνύσει στους Τούρκους της πόλης να παραδοθούν. Τότε ο επικεφαλής Τσαούς (λοχίας) των Τούρκων ερώτησε τον Καλτσίκη, αν οι Έλληνες αγωνιστές του σώματος του Καπετάν Γιαγκλή ήταν πολλοί. Ο αγωνιστής Καλτσίκης απάντησε ότι είναι πολλοί και οπλισμένοι με καινούργια όπλα και πολυβόλα και ότι, αν δεν παραδοθούν, θα συλληφθούν αιχμάλωτοι.
   Οι Τούρκοι πράγματι πίστεψαν στα λόγια του αγγελιοφόρου και, επειδή φοβήθηκαν, αναχώρησαν από τη Νιγρίτα. Έτσι εισέρχεται ο καπετάν Γιαγκλής και απελευθερώνει την πόλη μέσα σε ένα παραλήρημα ενθουσιασμού και αγάπης ειλικρινούς των κατοίκων».

   Και οι δύο ιστορικοί συμφωνούν ότι η μέρα που ο Γιαγκλής μπήκε απελευθερωτής στη Νιγρίτα είναι η 22η Οκτωβρίου 1912. ένα απόσπασμα όμως της θεσσαλονικιώτικης εφημερίδας «Νέα Αλήθεια», αναφέρει:

   «Κατά ιδιαιτέρας ασφαλείς ημών πληροφορίας, την 23ην Οκτωβρίου κατελήφθη υπό Ελληνικού Ανταρτικού Σώματος, διατελούντος υπό την αρχηγείαν του γνωστού Έλληνος οπλαρχηγού κ. Γιαγκλή, η Νιγρίτα και υψώθη εν αυτή η Ελληνική Σημαία...».

   Και όχι μόνο αυτό. Στα πρακτικά της συνεδρίασης της 25ης Μαρτίου 1937 του Κοινοτικού Συμβουλίου Νιγρίτας, όπου και επιλέγεται ως «Τοπική Εθνική Εορτή» η 21η Φεβρουαρίου, αναφέρεται ότι « ο λαός της πόλεως Νιγρίτης και της Επαρχίας αντάξιος των Ελλήνων προγόνων του μόλις ανέπνευσε τον αέρα της Ελευθερίας την οποίαν εχάρησεν κατά την 23 Οκτωβρίου του 1912 το υπό τον τετιμημένον συμπολίτην μας και Ηρωικόν Οπλαρχηγόν Γεώργιον Γιαγλήν Σώμα…».


Το πρακτικό της 25/3/1937

 
 Βέβαια, αν δούμε προσεκτικά το εν λόγω σημείο του πρακτικού, θα δούμε ότι η ημερομηνία είναι διορθωμένη. Να υποθέσουμε ότι τα μέλη του τότε Συμβουλίου εξέφραζαν διαφορετικές απόψεις για τη μέρα, όπως κάνουμε κι εμείς σήμερα; 22 ή 23 Οκτωβρίου; Ίσως την τελευταία στιγμή να άλλαξε γνώμη η πλειοψηφία και το 22 να έγινε 23! Πιθανόν όμως,  να λήφθηκε υπόψη ότι στις 22 που εκδιώχτηκαν οι Τούρκοι, μέχρι να φύγουν, ήταν κάτοχοι της πόλης. Η πρώτη μέρα που η Νιγρίτα ήταν «καθαρή» ήταν η 23η Οκτωβρίου. Άρα, ρόλο παίζει και το κριτήριο της απελευθέρωσης: η μέρα που φεύγουν από τον τόπο ή η μέρα που ξημερώνει δίχως αυτούς στον τόπο;

   Κι αν προσθέσουμε και την άποψη των ανωνύμων συντακτών της Wikipedia, της διαδικτυακής εγκυκλοπαίδειας, στο λήμμα «Νιγρίτα», τότε εμφανίζεται και τρίτος διεκδικητής:
    «Κατά τον Α' Βαλκανικό πόλεμο η Νιγρίτα απελευθερώθηκε από τον ελληνικό στρατό. Στις 24 Οκτωβρίου 1912 η Νιγρίτα ελευθερώθηκε από τους Τούρκους με επέμβαση του ελληνικού στρατού».

   Αυτή είναι η μαγεία της Ιστορίας: έρευνα των πηγών, σύγκριση των στοιχείων, φαντασία στην ερμηνεία και μεράκι. Λίγοι τα διαθέτουν όλα αυτά και γι’ αυτό πρέπει να ευχαριστήσω ιδιαίτερα τον χαλκέντερο ερευνητή Γιάννη Μπάκα.



tezjorge@yahoo.gr



Τετάρτη 12 Σεπτεμβρίου 2012

«ΟΙ ΗΘΙΚΕΣ ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ» (07 09 2012)

Η, κατά Καισάριο Δαπόντε, βαθύτερη σημασία της κοινής τράπεζας. (Ένα κείμενο του Θανάση Δρίτσα*)


«Ξεφυλλίζοντας ένα παλαιό και σπάνιο βιβλίο που έγραψε ο περίφημος λόγιος και ποιητής του 18ου αιώνα Καισάριος Δαπόντες (1714-1784) με τίτλο «Κανών περιεκτικός πολλών εξαιρέτων πραγμάτων των εις πολλάς πόλεις και νήσους και έθνη και ζώα εγνωσμένων» (πρώτη έκδοση 1778 - Σήμερα κυκλοφορεί σε φιλολογική επιμέλεια Γ.Π. Σαββίδη από τις εκδ. Ποικίλη Στοά-Λέσχη, 1991) ανακάλυψα μιαν ενδιαφέρουσα επιστολή του Καισάριου, η οποία απευθύνεται προς κάποιον Πούρβουλο, τότε μεγάλο Λογοθέτη. Ο αποστολέας εκδηλώνει την επιθυμία να δειπνήσει με τον αποδέκτη της επιστολή και διατυπώνει με σπάνιο ύφος τη βαθύτερη σημασία της κοινής τράπεζας. Τα κυριότερα σημεία της επιστολής του Καισάριου στη ζωντανή γλώσσα της εποχής εκείνης έχουν ως εξής:
«Επιθυμία επεθύμησα τούτην την εβδομάδα φαγείν μετά της ευγενείας σου. Εις το τραπέζι δε δεν θέλω να είναι άρτος αρπαγής, πρόβατον αδικίας, όρνιθα ασελγείας, ούτε δορκάς υπερηφανείας, ούτε ορτύκι μνησικακίας, ούτε λαγός φιλοχρηματίας, αλλά ούτε χοίρος ακαθαρσίας».
«Θέλω δε και παρακαλώ να είναι άρτος ιδρώτος, φακές ταπεινοφροσύνης, φασούλια σωφροσύνης, ρεβίθια ελεημοσύνης, ιχθύες απλότητος, ελιές ιλαρότητος, και λάχανα ευλαβείας. Αντί μεζέδες θέλω τα ηθικά και τα πνευματικά διηγήματα, αντίς αλατιέρας να παραθέσης πίστιν, αντίς άλας και πιπέρι την πράξιν και την θεωρίαν, αντίς δε μάσαν (τραπεζομάντιλο) να απλώσεις την καθαρότητα, αντίς ταλέρια (πιάτα) να βάλεις την εγκράτεια, αντίς μαχαίρια την διάκρισιν, αντίς πηρούνια την υπομονήν. Μη τραπεζώσης δε οίνον αδολεσχίας, ούτε πήλινο αποστασίας, αμή μόνον νερόν δακρυρροίας, έστω και σερμπέτι καλής καρδίας. Κεραστήν δε να διορίσεις τον νουν και ποτήρι την φρόνησιν και αντίς υπηρέτας την ολιγάρκειαν και την μετριότητα».
O Καισάριος προσδίδει ηθικές διαστάσεις στη διατροφή και οι χαρακτηρισμοί του ευνοούν όσπρια και ψάρια, ενώ απορρίπτουν γενικά το κρέας. Στη σημερινή εποχή της ασύστολης κατανάλωσης θερμίδων η πρωτότυπη αυτή επιστολή φωτίζει τις πνευματικές ρίζες της παραδοσιακής διατροφής και τονίζει την αξία της κοινής τράπεζας που αποτελεί περισσότερο μέσον επικοινωνίας και λιγότερο γαστρική απόλαυση. Η σύγκριση με τα σύγχρονα τηλεοπτικά πανηγύρια πρόσληψης «διακοσμημένων» θερμίδων -τύπου Mάστερ Σεφ- είναι προφανέστατη.
Πριν εξαπολυθούν στον σύγχρονο κόσμο οι διαιτολόγοι, οι αστρολόγοι, τα πρωινάδικα της τηλεόρασης και τα γυμναστήρια της γειτονιάς, οι κοινοί θνητοί βάσιζαν την εποχική διατροφική τους συμπεριφορά κυρίως στη νηστεία και τις θρησκευτικές νουθεσίες. Ο απώτερος στόχος της νηστείας στην ελληνική παράδοση δεν είναι η μείωση των προσλαμβανόμενων θερμίδων, η απώλεια βάρους και η βελτίωση της εξωτερικής εμφάνισης, όλα όσα δηλαδή αποτελούν στόχο ενός σύγχρονου διαιτολογικού προγράμματος, αλλά το πώς θα γίνει ο άνθρωπος εγκρατής. Με βάση μάλιστα την προσέγγιση των ασκητών της ερήμου των πρώτων χριστιανικών χρόνων που όλοι τους ήσαν αξιοζήλευτα ολιγοδίαιτοι υπάρχουν δύο τύποι «μάργων» ανθρώπων (ετυμολογία από το ρήμα «μαργαίνω» που σημαίνει γίνομαι παθιασμένος με κάτι) που έχουν πάθος με το φαγητό: ο «γαστρίμαργος», δηλαδή αυτός που αγαπάει τη μεγάλη ποσότητα φαγητού και θα τον λέγαμε σήμερα σαβούρα και ο «λαίμαργος», δηλαδή αυτός που παθιάζεται με τις νοστιμιές και τις απολαύσεις του λαιμού και θα τον λέγαμε ίσως μερακλή των μεζέδων.
Γνωρίζουμε επιστημονικά σήμερα ότι ο ψυχολογικά πιεσμένος άνθρωπος προστρέχει σε κατανάλωση μεγάλης ποσότητας ζάχαρης, θερμίδων, αλατιού και έντονων γεύσεων (ότι δηλαδή προσφέρει το σκουπιδοφαγητό των ταχυφαγείων), αναζητώντας λυτρωτική διέξοδο στην απόλαυση προκειμένου να απαλλαγεί από το καθημερινό άγχος και την κατάθλιψη. Έτσι πολλές φορές συμπεριφέρεται και ως γαστρίμαργος και ως λαίμαργος. Οι θρησκευτικές παραδόσεις όλων των λαών της γης είχαν ξεκαθαρίσει απόλυτα ότι η εγκράτεια και η διατήρηση φυσιολογικού σωματικού βάρους απαιτούν κυρίως ψυχική ισορροπία. Επίσης, σύμφωνα με τα τρέχοντα δεδομένα της Ευρωπαϊκής Καρδιολογικής Εταιρείας, το μυστικό που εξασφαλίζει μακροζωία στους μεσογειακούς ανθρώπους ίσως να μην είναι μόνο το ελαιόλαδο, αλλά η αισιόδοξη στάση ζωής και η χαλαρότητα των ρυθμών που σχετίζονται με το εύκρατο κλίμα και το μεσογειακό φως. Στο σημείο αυτό ο Καισάριος Δαπόντες αποδεικνύεται και επιστημονικός προφήτης, αφού στην προαναφερθείσα επιστολή του θεωρεί ικανή και αναγκαία συνθήκη ενός καλού γεύματος το «σερμπέτι της καλής καρδίας».
Δεν είναι μόνο το ευλογημένο λάδι και η μεσογειακή κουζίνα που μπορεί να χαρίσει την υγεία. Είναι πάνω απ’ όλα οι καθαρές σκέψεις και το ελεύθερο πνεύμα που χάρισε η γη που ζούμε στους παππούδες μας και χαρίζει και σήμερα σε όσους διακριτικούς μπορούν ακόμη να το αντιληφθούν. Γιατί το πιο σημαντικό είναι να μη γίνει κανείς πνευματικά βαρύς και να παραμένει διάφανος. Για αυτή την εσωτερική διαφάνεια έχει γράψει ο Ελύτης: «Θα σου δώσω εγώ ένα δέρμα που να κοιτάν οι άνθρωποι από μέσα. Και να μην έχεις ούτε ένα μυστικό. Σε όλους εσύ θα ανήκεις. Όλος φως».


* Ο κ. Θανάσης Δρίτσας είναι καρδιολόγος στο Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο.

Εφημερίδα Καθημερινή, 02/09/2012

Δια την αντιγραφήν:
http://proskynhths.blogspot.com/
tezjorge@yahoo.gr

Πέμπτη 9 Αυγούστου 2012

Η ΔΙΑΒΟΥΛΕΥΣΗ ΓΙΑ ΤΟ ΚΕΝΤΡΟ (06 07 2012)

Ένα πεζοδρομημένο κέντρο είναι προς όφελος του πολίτη;

«…μια πόλη που ευημερεί προσφέρει πολύ περισσότερα στο άτομο, παρά εάν ευημερεί ο κάθε πολίτης χωριστά, αλλά η πόλη ως σύνολο δυστυχεί. Γιατί, εάν ο πολίτης ευημερεί, ενώ η πόλη δυστυχεί, και αυτός θα χαθεί μαζί της, ενώ αν είναι δυστυχής μέσα σε μια πόλη που ευημερεί, θα σωθεί και αυτός».
(Θουκυδίδης, Β΄, 60)


Μπήκαμε λοιπόν και στη διαδικασία της διαβούλευσης για το κυκλοφοριακό μέλλον της πόλης μας.
Πάντοτε το νέο, το ριζοσπαστικό φοβίζει. Πάντοτε, σε κάθε αλλαγή, υπάρχουν ορισμένοι που θα ζημιωθούν, ενώ άλλοι θα ωφεληθούν. Ο Δήμος όμως, θεσμικά, έχει χρέος να μελετά και να αποφασίζει πάντα με στόχο το όφελος να είναι για το σύνολο όχι για μεμονωμένους. Στην τελική απόφαση θα πρέπει να βαρύνει αυτή η θεμελιώδης αρχή περισσότερο από οτιδήποτε άλλο: ένα κλειστό για τα αυτοκίνητα, ένα πεζοδρομημένο κέντρο, θα ωφελήσει τον κάτοικο της Νιγρίτας ή όχι;
Η θέση της στήλης επί του θέματος είναι γνωστή εδώ και χρόνια. Επειδή όμως – αν θες να είσαι σοβαρός – οφείλεις πάντα να εξετάζεις και την αντίθετη άποψη, καθώς μόνο μέσα από την αντίθεση μπορείς να φτάσεις στη σύνθεση, ας δούμε και μερικές πιθανές τοποθετήσεις κάποιων που ενδεχομένως θα ήθελαν να μείνει το κέντρο ως έχει. Ας κάνουμε για λίγο τον συνήγορο του διαβόλου:

Θέση 1η: «Για τα μαγαζιά μας εκατέρωθεν της Αθ. Αργυρού είναι ζωτικής σημασίας η ανάγκη να κυκλοφορούν αυτοκίνητα, γιατί α) αυξάνεται η πελατεία μας από αυτούς που διπλοπαρκάρουν για να ψωνίσουν, β)χρειάζεται να φορτώνουμε και να ξεφορτώνουμε συνέχεια».
Αντίθεση: οι εποχούμενοι πελάτες που θα χάσετε, καθώς δεν θα μπορούν να περάσουν από μπροστά από τα μαγαζιά σας, ούτε να παρκάρουν παράνομα εμποδίζοντας την κυκλοφορία των άλλων, θα αντικατασταθούν από τους πεζούς που θα καταλάβουν το πεζοδρομημένο κέντρο. Στατιστικά, όπου έγινε πεζόδρομος υπήρξε αύξηση της κίνησης. Άλλωστε, αν το προϊόν σου είναι εξαιρετικό, δεν θα έχει κανείς το πρόβλημα να παρκάρει λίγο παρακάτω και να σε επισκεφτεί με τα πόδια. Όσο για τις φορτοεκφορτώσεις, θα μπορούσε να προβλεφθεί – όπως σε όλον τον πολιτισμένο κόσμο – κάποια ώρα πρωί απόγευμα για να εφοδιάζονται τα μαγαζιά.

Θέση 2η: «Το κέντρο της πόλης δεν είναι παιδική χαρά για μανάδες, καροτσάκια, παιδάκια. Για αυτούς υπάρχουν ειδικοί χώροι, όπως π.χ. το πάρκο».
Αντίθεση: μα το ζήτημα δεν είναι να βρουν οι συμπολίτες μας παιδική χαρά. Αν το ήθελαν, μάλλον θα την έβρισκαν (αν και πράγμα δύσκολο στη σύγχρονη Νιγρίτα). Το θέμα είναι να δούμε το κέντρο ως τόπο συναναστροφής, να δοθεί δηλαδή μια επιπλέον επιλογή σε όλους τους Νιγριτινούς να βρεθούν με όλους. Το τερπνόν μετά του ωφελίμου: και τα παιδιά να έχουν έναν ασφαλή χώρο να δράσουν, και οι γονείς να κάνουν τη βόλτα τους ενταγμένοι στο σύνολο και όχι μόνο στο υποσύνολο της παιδικής χαράς. Και στο κάτω κάτω, μια βραδυνή βόλτα για φαγητό ή για ποτό, δε μπορεί να γίνει στην παιδική χαρά, ενώ ένα κέντρο δίχως αυτοκίνητα, αλλά γεμάτο κόσμο θα ήταν μια κάποια λύση.

Θέση 3η: «Αν κλείσει το κέντρο και δεν περνάνε καθόλου αυτοκίνητα, είναι πολύ πιθανό στις δύσκολες μέρες του χειμώνα να μοιάζει η Νιγρίτα με έρημη πόλη. Το αυτοκίνητο που περνάει δίνει την αίσθηση της κίνησης, της ζωής».
Αντίθεση: αν θέλουμε να είμαστε ρεαλιστές, η χειμωνιάτικη καθημερινότητα της Νιγρίτας είναι όντως τελειωμένη υπόθεση: νεκρή ζώνη. Αυτό γενικά δεν μπορεί να αλλάξει ούτε με πεζόδρομο, ούτε με δρόμο. Είναι θέμα με βαθύτερα αίτια που χρήζει περαιτέρω ανάλυσης. Όμως, αν νομίζουμε ότι ένα όχημα που θα περάσει δίνει ζωή, τότε δε μιλάμε για αίσθηση, αλλά για ψευδαίσθηση.

Σύνθεση: αν μπορούμε να μιλήσουμε για μια μέση λύση, ίσως θα ήταν προτιμότερο να κλείνει το κέντρο μόνο κατά το πεντάμηνο Μαΐου – Σεπτεμβρίου, όταν ο καιρός ευνοεί. Παράλληλα, να οριστούν ώρες πρωινές ή και απογευματινές για τον ανεφοδιασμό των καταστημάτων. Θα μπορούσε η επιλογή αυτή να γίνει δοκιμαστικά για αυτό το καλοκαίρι, να μετρηθούν κέρδη και ζημιές και μετά να το ξανασυζητήσουμε. Στα συρτάρια του Δημάρχου, υπάρχουν σίγουρα 3-4 μελέτες από προηγούμενες δημοτικές αρχές. Ας ξεδιαλεχτούν, κι ας προχωρήσουμε με βασικό κριτήριο το αδιαπραγμάτευτο: το συμφέρον του συνόλου.

(Προσθήκη 9/8/2012: Πάει κι αυτό το καλοκαίρι δίχως ούτε ένα βήμα μπροστά. Ανύπαρκτοι...)

http://proskynhths.blogspot.com/
tezjorge@yahoo.gr

Πέμπτη 14 Ιουνίου 2012

"ΟΙ ΣΤΑΥΡΟΦΟΡΟΙ ΞΑΝΑΡΧΟΝΤΑΙ" (08 06 2012)

Ένα κείμενο του Peter Frankopan*/ International Herald Tribune





«Ελάχιστοι Ελληνες έχουν έναν καλό λόγο να πουν για το ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα αυτόν τον καιρό. Πιστεύουν ότι είναι η πραγματική αιτία της κρίσης που πλήττει τη χώρα τους, καθώς έσπρωξε εύκολο χρήμα στους Ελληνες πολιτικούς και τώρα ζητεί, σαν τον Σάιλοκ, να αποζημιωθεί με ανθρώπινο κρέας. Το ίδιο συνέβη και πριν από 800 χρόνια. Οι άνδρες της 4ης Σταυροφορίας, οι οποίοι είχαν αρχικά ξεκινήσει να πολεμήσουν για τη Χριστιανοσύνη στους Αγίους Τόπους, βρέθηκαν αντ’ αυτού να λεηλατούν την Κωνσταντινούπολη, την πρωτεύουσα της ελληνόφωνης Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, με αφορμή τα τεράστια χρέη που είχε συσσωρεύσει στη Δύση.
Ο τρόπος που έχει φερθεί η Ευρώπη κατά την τρέχουσα ελληνική κρίση δεν είναι λιγότερο επαίσχυντος από τον τρόπο που φέρθηκαν οι Σταυροφόροι πριν από τόσους αιώνες. Αν μη τι άλλο, η σκοτεινή αυτή ιστορική σελίδα θα έπρεπε να αποτελεί μια προειδοποίηση στους τραπεζίτες και τους πολιτικούς οι οποίοι προτιμούν να δουν την Ελλάδα να καταρρέει παρά να αναλάβουν τις ευθύνες της δικής τους ασωτείας.
Η Ελλάδα μπορεί να βρίσκεται στην περιφέρεια της Ευρώπης, όμως η Κωνσταντινούπολη του 12ου αιώνα ήταν η πύλη ενός επικερδέστατου εμπορίου μπαχαρικών, μεταξιού και ειδών πολυτελείας από την Ανατολή. Το εμπόριο αυτό είχε κάνει πλούσιους πολλούς ανθρώπους σε όλη την Ευρώπη. Εμποροι από μέρη όπως η Βενετία, η Γένοβα, η Πίζα κατάφερναν να εξασφαλίζουν προνόμια και «παραθυράκια» στην Κωνσταντινούπολη που θα τα ζήλευαν οι σημερινοί νεαροί «διαχειριστές κεφαλαίων»: διαπραγματεύονταν θέσεις και συμφωνίες που τους επέτρεπαν να παρακάμπτουν τους ντόπιους εμπόρους και να αποφεύγουν τους φόρους. Και, όπως στη σύγχρονη Ελλάδα, αυτό οδήγησε στη ροή φθηνού ξένου κεφαλαίου στην αγορά.
Γύρω στο 1200, ωστόσο, τα πράγματα πήραν άσχημη τροπή. Μια απότομη περιστολή του εμπορίου στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία συνδυάστηκε με τις υπέρογκες δαπάνες από τη Βενετία, το μεσαιωνικό ανάλογο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Αμέσως, το εύκολο χρήμα έδωσε τη θέση του στη σκοτεινή τέχνη της συλλογής χρεών. Οπως με την Αθήνα μετά το ξέσπασμα της κρίσης έγινε σαφές ότι κανένας δεν θα αναλάμβανε την ευθύνη για το ότι δάνεισε υπερβολικά ή γιατί αγνόησε τις δυσοίωνες προβλέψεις. Τις απώλειες δεν θα τις πλήρωναν οι δανειστές, αλλά μόνο η Κωνσταντινούπολη.
Τελικά, μια από τις αντίπαλες φατρίες στη Βασιλεύουσα πρόσφερε μια συμφωνία στη Βενετία: έναντι της κάλυψης των ζημιών της Γαληνοτάτης, η φατρία θα έπαιρνε βενετική στρατιωτική βοήθεια για να εξασφαλίσει την επιρροή της στον βυζαντινό θρόνο. Ωστόσο, το μέγεθος των δανειακών υποχρεώσεων της Κωνσταντινούπολης είχε υποτιμηθεί, ενώ είχε υπερτιμηθεί η σταθεροποιητική δύναμη των βενετικών όπλων. Το χρέος διογκωνόταν στο εξωτερικό και η παράλυση βάθαινε στο εσωτερικό.
Οι πάντες, από τον Πάπα μέχρι τους Ευρωπαίους βασιλείς, γνώριζαν ότι η πίεση στην Κωνσταντινούπολη αυξανόταν. Η μια αντιπροσωπεία μετά την άλλη έλεγε στους Ελληνες να συμμορφωθούν - δηλαδή να πληρώσουν. Οι σταυροφόροι, με ώθηση από τη Βενετία, πολιόρκησαν την Πόλη και τελικά εισέβαλαν σ’ αυτήν.
Αυτό που συνέβη ήταν αποτρόπαιο: οι θησαυροί της αυτοκρατορίας καταληστεύθηκαν και ο όχλος των «ιπποτών» συμπεριφέρθηκε χωρίς κανένα σεβασμό στους κατοίκους της, τον πολιτισμό και την ιστορία της. Παλάτια και εκκλησίες λεηλατήθηκαν, θρησκευτικά κειμήλια αρπάχτηκαν για να στολίσουν καθεδρικούς ναούς στη δυτική Ευρώπη.
Κρίνοντας ότι οι Ελληνες ήταν οικονομικά και πολιτικά αναξιόπιστοι, οι κατακτητές διόρισαν έναν αντιβασιλέα. Ο Βαλδουίνος της Φλάνδρας, που στέφθηκε αυτοκράτορας το 1204, έμοιαζε με κλασικό στέλεχος του ΔΝΤ: ένας τύπος με τον οποίο οι Ευρωπαίοι ηγέτες μπορούσαν να κάνουν άνετα τις δουλειές τους. Στο μεταξύ, οι ευγενείς που ήταν επικεφαλής της σταυροφορίας πήραν υπό τον προσωπικό τους έλεγχο ολόκληρες περιοχές της Πόλης και της αυτοκρατορίας - κλασική περίπτωση ξεπουλήματος. (Γι’ αυτό προσέξτε λίγο εκείνους τους τραπεζίτες και τις βίλες τους στο Αιγαίο• δεν χρειάζεται να είστε ιστορικός για να μαντέψετε ότι τις αποκτούν σε τιμές ευκαιρίας.) Η νέα Λατινική Αυτοκρατορία της Κωνσταντινούπολης κράτησε μόνο 50 χρόνια προτού οι Ελληνες επιστρέψουν στην εξουσία».

* Ο κ. Φράνκοπαν είναι διευθυντής του Κέντρου Βυζαντινών Ερευνών στην Οξφόρδη και συγγραφέας του βιβλίου «The First Crusade: The Call From the East».

Εφημερίδα «Καθημερινή», 3/6/2012Δια την αντιγραφήν
http://proskynhths.blogspot.com/
tezjorge@yahoo.gr

Τετάρτη 23 Μαΐου 2012

ΤΟ ΖΟΥΜΙ ΤΟΥ ΠΕΤΕΙΝΟΥ ΓΙΑ ΤΟ ΑΥΓΟ ΤΟΥ ΦΙΔΙΟΥ (17 05 2012)

Ανάλυση του εκλογικού αποτελέσματος




Βράζει η πατρίδα μας. Οι τρομοκρατικές συντεχνίες που ευφημιστικά ονομάζονται «τηλεοπτικοί σταθμοί» λίγο θέλει ακόμα να μας κάνουν σαν τον Παναγή, τον ήρωα της νέας νουβέλας του Γιάννη Μακριδάκη: «Τελικά την έσπασε τη ρημάδα και ξέδωσε. Παραμονή Τσικνοπέμπτης ήτανε, γύρω στις εννιά το βράδυ, σαν πέταξε το τασάκι και την επήρε την παρουσιάστρια στο δόξα πατρί, της έκοψε την ανάσα πάνω που πήγαινε να πει τα πιο σημαντικά νέα∙ ένα τσαφ έγινε, πεταχτήκανε κάτι σπίθες, πέσανε και τα φώτα του μαγαζιού, αλλά από κείνη την ώρα και ύστερα σα να συνήλθε ο Παναγής, πήγε για ύπνο πιο ήσυχος και με την αυγή σηκώθηκε σαν καινούργιος, σα να μην την πέρασε ποτέ την κρίση εκείνη […]» (Το ζουμί του πετεινού, εκδ. Εστία, 2012).
Η κρίση, οι αίτιοι και τα αίτια, οι τρόποι ανάκαμψης. Μνημονιακοί και αντιμνημονιακοί σε ένα γαϊτανάκι να τυλίγουν με τις μετέωρες ανακρίβειές τους τον Έλληνα. Πολιτικοί και πολιτικάντηδες σε έναν χορό ευκαιριακών θεωρήσεων και αναθεωρήσεων, σε πολιτικά τολμήματα και τούμπαλιν πισωγυρίσματα, τα ψηφοδέλτια αμέτρητα, αχανές πεδίο βολής – να δούμε μήπως λιγοστέψουν στον επόμενο γύρο.
Και η ετυμηγορία του άμεμπτου λαού; Γεννά άραγε την ελπίδα ή προκαλεί τη θλίψη; Μάλλον και τα δύο. Χαρμολύπη: το συναίσθημα που διατρέχει σαν ρίγος τη ραχοκοκκαλιά όταν ο αποχωρισμός του δοκιμασμένου παλιού ανακατώνεται με την πρόκληση του άψαυστου καινούργιου. Χαρμολύπη.
Χαρά, γιατί τα κόμματα που κυβέρνησαν ως τώρα τον τόπο δέχτηκαν ένα ξεγυρισμένο χαστούκι (κοινώς, πάταρο) στην εξουσιοθρεμμένη αλαζονεία τους, η οποία κυρίως οδήγησε τη χώρα να ξοκείλει στην άνευ προηγουμένου διεθνή ξευτίλα. Και λύπη όμως, γιατί οι νέες δυνάμεις που αναδεικνύονται στη Βουλή, αφενός παρουσιάζουν μιαν εξίσου θλιβερή αλαζονεία, αφετέρου τρομάζουν∙ τρομάζουν, και λόγω ύφους, και λόγω ήθους.
Κομπάζουμε για τους αρχαίους προγόνους μας και την υπερχιλιετή ιστορία μας, για τα φώτα του πολιτισμού που δώσαμε στους βάρβαρους. Δυστυχώς, το εκλογικό αποτέλεσμα αποδεικνύει περίτρανα ότι έχουμε γραμμένο στα παλιά μας τα παπούτσια έναν διανοητή, που τον κάνουμε από αρχαίος να μοιάζει αχρείος: τον Αριστοτέλη, που δίδασκε ότι μόνο η μεσότητα σώζει. Τα άκρα φθείρουν. Και τα άκρα – τα εντελώς άκρα, ζερβοδεξιά – είναι ήδη ένα πολύ μεγάλο ποσοστό των επιλογών των απογόνων του Αριστοτέλη.
Και άκρα – για να μη γελιόμαστε – δεν είναι μόνο τα ναζιστικά ακροδεξιά μορφώματα. Η μετεμφυλιακή ιδεολογική επικράτηση της Αριστεράς αποσιώπησε όσο ήταν εφικτό τα σταλινικά γκουλάγκ, τη Σιβηρία, τους «εχθρούς του λαού», τους χιλιάδες ορθόδοξους χριστιανούς μάρτυρες. Εξίσου φασιστικός με τον εθνικοσοσιαλισμό του Χίτλερ υπήρξε και ο υπαρκτός σοσιαλισμός του Στάλιν. Και στην ελληνική Βουλή του 2012 υπάρχουν νοσταλγοί και των δύο…
Ούτε βέβαια ταραχοποιοί είναι μόνο οι κοντοκουρεμένοι, αγράμματοι, στρατόκαβλοι μπρατσαράδες. Αντίστοιχου φυράματος είναι και μακρυμάλληδες πανεπιστημιακής μόρφωσης αντιεξουσιαστές κουκουλοφόροι με θεωρητική αναρχική, ακροαριστερή κατάρτιση. «Βλάπτουν εξίσου τη Συρία και οι δυο τους», ως άκρα, ως αριστοτελική υπερβολή και έλλειψη.
Το αναμφισβήτητο γεγονός είναι ότι ζούμε μια κοσμοϊστορική περίοδο. Θεωρητικά η Αριστερά ενωμένη θα μπορούσε να κάνει κυβέρνηση στην Ελλάδα του 2012! Όχι του 1946, του 2012! Κι απ’ την άλλη, κοντά ένας στους δέκα Έλληνες ψήφισαν ένα κόμμα συγκαλυμμένα, αλλά και τόσο φανερά ναζιστικό.
Κι εδώ έρχεται ο καταλυτικός ρόλος των δασκάλων. Γράφει στην ίδια νουβέλα ο Μακριδάκης με το χιώτικο ιδίωμα για τον Παναγή: «σαν ήτανε η κόρη του μικρή και αρρώσταινε, έβγαινε μες στο περιβόλι τη νύχτα, ο μέγας αφέντης, ξεδιάλεγε στα γρήγορα ένανε διπλόκροσσο, με ένα μπαμ τον κατέβαζε από τη μαντερινιά στο άψε σβήσε και τον έφερνε στο σπίτι, χραπ, του τραβούσε μάνι μάνι το ποκάμισο, τον εζεματούσε και τον παράδινε στη Θεοδοσία για να τον κάμει ζουμί να ρουφήξει το παιδί και να γιάνει, το ζουμί του πετεινού και νεκρό ανασταίνει, έτσι λέγαν οι παλιοί έτσι πρέπει να κάνομε κι εμείς, της έλεγε τότε». Η παιδεία των νέων είναι το ζουμί του πετεινού, η γιατρειά για το αρρωστιάρικο, σχεδόν απονεκρωμένο πολιτικό σκηνικό.
Τα αποτελέσματα αυτών των εκλογών αποκαλύπτουν την αδυναμία του εκπαιδευτικού συστήματος να κομίσει στη νεολαία αίσθηση της Ιστορίας, εικόνα για το τι ήταν ο ναζισμός, ο φασισμός, ο σταλινισμός, πόσο αίμα χύθηκε στον β’ παγκόσμιο πόλεμο, τι στην ευχή υποστηρίζουν όλοι αυτοί που ηδονίζονται ακόμα στη θύμηση της τραγωδίας εκείνης. Τα παιδιά δεν ξέρουν, δεν έχουν ιδέα. Αλλά και οι μεγαλύτεροι δεν θυμούνται. Τόσο γρήγορα, μέσα σε τρεις γενιές, απολησμονήθηκε ο όλεθρος. Και ψηφίζουν σήμερα δήθεν από αγανάκτηση, χωρίς μια στάλα «έλλογης οργής», ασπόνδυλοι καφενόβιοι που θυμίζουν εκείνους του Άγγελου Τερζάκη:
«Μου έχει τύχει πάμπολλες φορές, σε συζήτηση όχι διαλογική αλλά σε κύκλο, ν΄ ακούσω κάποιον να λέει, όταν οι διαπιστώσεις φαίνονται να φτάνουν σε αδιέξοδο: «Μωρέ εμάς μας χρειάζεται δικτατορία!» - και δυο-τρεις άλλοι γύρω να συμφωνούν, κουνώντας επιδοκιμαστικά τα κεφάλια τους. Τότε κάτι μαραίνεται μέσα μου, με κυριεύει αθυμία. Όχι γιατί οι άνθρωποι αυτοί βρίσκονται, κατά τη γνώμη μου, σε πλάνη. Αλλά γιατί βλέπω πόσο εύκολα απεμπολούν τα άτομα τις ελευθερίες τους, τα ευγενέστερα δικαιώματα τους, ό,τι με τόσους αγώνες έχει κατακτηθεί στο μάκρος της ιστορίας, με τόσο αίμα. Απεμπολούν δηλαδή την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Και πόσο είναι πρόθυμοι οι άνθρωποι να την ανταλλάξουν με μιαν αβασάνιστη, κοντόθωρη, χαμηλή αμεριμνησία, που δεν τους εξασφαλίζει – όπως νομίζουν – τα κεκτημένα, αλλά που τους δίνει την ψευδαίσθηση πως τα εξασφαλίζει. Γιατί κανένας, κι ο πιο ανιστόρητος, δεν μπορεί να μην ξέρει ότι τα τέτοια καθεστώτα, τ΄ αυταρχικά, τα πιεστικά, έχουν κακό τέλος, και πως τη στιγμή της ανατροπής τους ο σπασμός κλονίζει συθέμελα, συνεπαίρνει τα πάντα, παράνομα και νόμιμα μαζί, ένοχα κι αθώα». (Άγγελος Τερζάκης, Προσανατολισμός στον αιώνα, Εκδόσεις των φίλων, 2000).
Εκτός φυσικά, κι αν δεν είναι απλά θέμα αμεριμνησίας, αλλά όντως το φίδι είχε αφήσει αυγά να επωάζονται…

http://proskynhths.blogspot.com/
tezjorge@yahoo.gr

Δευτέρα 30 Απριλίου 2012

ΕΒΔΟΜΑΔΑ ΤΩΝ ΠΑΘΩΝ ΣΤΗ ΝΙΓΗΡΙΑ (20 04 2012)

Η αρχή του τέλους(;) για τον πεζόδρομο στη Νιγρίτα. Οι ιστορικοί και μελετητές περί των νιγριτινών, οι επιστήμονες που ερίζουν περί της προέλευσης του ονόματος «Νιγρίτα», ίσως θα έπρεπε να ερευνήσουν σοβαρά αν υπάρχει κάποια ετυμολογική σχέση (δηλαδή σχέση ουσίας, νοηματική) και όχι μόνο ηχητική με τη Νιγηρία. Μήπως δηλαδή είμαστε τρόπον τινά απόγονοι Νιγριτινοί κάποιων Νιγηριανών αποίκων που με το χρόνο και το κλίμα άσπρισαν. Εικόνα 1 Κίνηση σε δρόμο της Νιγηρίας (ή της Νιγρίτας;)
Δεν ήθελα να ξανακαταπιαστώ με τον πεζόδρομο. Λίγο ο αυτοέλεγχος ότι «κόλλησα» με αυτό το θέμα, λίγο οι παρατηρήσεις φίλων ότι δεν αποτελεί μείζον θέμα για τον τόπο, λίγο οι πρώτες θετικές κινήσεις του φύλαρχου Καλαϊτζή, δεν μου έκανε κέφι να το ανακινήσω. Αρκετά είχα δημοσιεύσει. Όσοι όμως πληροφορηθήκατε τα γεγονότα του Μ. Σαββάτου, είστε υποψιασμένοι για το τι θα ακολουθούσε. Έρχονται τέτοιες μέρες γιορτινές, όταν οι αργίες οδηγούν τους απόδημους πίσω στο χωριό και οι πλατείες αναβιώνουν τις κοινότητες, έρχονται μακρινοί και κοντινοί φίλοι – που ξέρουν το γκαϊλε και την αγωνία μου για τον πεζόδρομο – και ακουμπάνε πάνω μου τους προβληματισμούς τους. Ψάχνουν κι αυτοί μια ανάσα ηρεμίας από τη μεγαλούπολη, διάλειμμα επαρχιακής συναναστροφής και απογοητεύονται. Ο αφρικανικός καιρός μέχρι το Μ. Σάββατο το μεσημέρι ήταν ευνοϊκός. Νιγηριανοί της διασποράς ορέχτηκαν μια βόλτα στην πατρική γη. Στην αγορά, κάτω απ’ τα μπαομπάμπ. Που αλλού να πάνε; Αφού το παζάρι, η κίνηση είναι εκεί. Μελίσσι οι άνθρωποι κάθε ηλικίας, παππούδες, ζευγάρια, μικρομάνες με καροτσάκια, νέοι μαθητές ή φοιτητές, σκολιαρούδια, νήπια – γέμισαν τα τσιμέντα και τα γρασίδια. Ευτυχισμένοι και ανέμελοι; Μάλλον όχι. Πώς να ηρεμήσει ο νους όταν σύρριζα περνούν τα τροχοφόρα; Όταν η έγνοια είναι μήπως τα παιδιά πεταχτούν μπροστά σε κάποιο θηρίο της ζούγκλας της ασφάλτου; Ή ακόμα χειρότερα, αν κάποια μάζα λαμαρίνες λοξοδρομήσει και κουμπαριαστεί σε τίποτα τραπεζοκαθίσματα ή παγκάκια (ή πάνω σε κανένα … ποδάρι!) στις νιγηριανικές όχθες του καλλίροου ποταμού – δρόμου; Χιλιοειπωμένα λόγια από αυτήν εδώ τη στήλη. Μυριάδες οι προειδοποιήσεις. Κανενός όμως το αυτί δεν ίδρωσε. Ώσπου ήρθε το πλήρωμα του χρόνου… Συμπολίτης μας μετράει ήδη τα σπασμένα κόκκαλα του ποδιού του από φιλέμβολο όχημα, το οποίο, αφού ο δρόμος ήταν ανοιχτός από τις Αρχές (κλειστός όμως από την πολυκοσμία), ατύχησε και τον πάτησε! Ναι, αμάξι πάτησε άνθρωπο! Στην τριτοκοσμική πρωτεύουσα της Βισαλτίας το σωτήριον έτος 2012! Στον ιστορικό μας Δήμο με τις τόσες παπαρολογίες να συνοδεύουν την κάθε επίσημη αναφορά του, εκεί στο κέντρο της νιγηριανικής Νιγρίτας ένα αυτοκίνητο πάτησε έναν άνθρωπο. Καλά ρε αδερφέ, δεν μπορούσες να πας λίγο παραπέρα, δεν είχε χώρο; Μάζεψε κι εσύ λιγάκι την αρίδα σου, πού νομίζεις ότι βρίσκεσαι, σε καμιά ευρωπαϊκή πόλη; Πώς; Ήθελες να περάσεις απέναντι; Ας έβγαζες φτερά να πετάξεις, ναούμε, ας έσκαβες λαγούμι! Πώς τόλμησες να παρακωλύσεις την κυκλοφορία; Δεν ήξερες, δε ρώταγες; Ποιος πεζόδρομος, ποια ανθρώπινα δικαιώματα και ανάγκες, ποια προτεραιότητα και σεβασμός στον πολίτη; Τόλμησες να πατήσεις πεζός στη λεωφόρο του αυτοκινητοπεζόδρομου; Μέτρα τώρα τα κατάγματα… Πόσες φορές και με πόσο εμφαντικό τρόπο δεν αναλύσαμε από αυτές εδώ τις γραμμές αυτό το πρόβλημα: «ΠΕΡΝΑΝΕ ΠΑΝΩ ΜΑΣ ΤΑ ΤΡΟΧΟΦΟΡΑ...» (26 09 2008), «Η ΤΡΙΤΟΚΟΣΜΙΚΗ ΠΡΩΤΕΥΟΥΣΑ ΤΗΣ ΕΠΑΡΧΙΑΣ ΒΙΣΑΛΤΙΑΣ» (31 07 2009), «ΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙ» (09 04 2010), «ΠΟΛΗ ΓΙΑ ΑΝΘΡΩΠΟΥΣ Η ΓΙΑ ΛΑΜΑΡΙΝΕΣ;» (06 05 2011), και άπειρα άλλα. Πόσες φορές δεν γίναμε μάντεις κακών, όχι από καμιά προφητική ιδιότητα ή θεία έμπνευση (δεν είμαι ο μάγος του χωριού!), αλλά μόνο και μόνο από την κοινή λογική. Η νέα φέρελπις καλλικρατική Αρχή της βισαλτινής σαβάνας έδωσε αρχικά το στίγμα της κλείνοντας κάποιες ώρες το δρόμο. Γιατί δεν είχε συνέχεια; Αν δεν κλείσεις το έκτρωμα τέτοιες μέρες αργίας που ο κόσμος ασφυκτιά, πότε θα το κάνεις; Κάποια στιγμή θα τελειώσει τόσο το ελαφρυντικό του καλλικρατικού νεωτερισμού, όσο και η χαύνωση των πολιτών λόγω κρίσης. Και τότε, όχι μόνο θα αποκαλυφθεί η γύμνια και η αδράνεια, αλλά θα ζητηθούν και ευθύνες. Ευτυχώς για αυτούς, το ήθος του θύματος και η κρίση του ότι ο οδηγός δε φταίει τον αποτρέπουν απ’ το να χρησιμοποιήσει όλους τους σύννομους τρόπους για να βρει το δίκιο του. Και είναι βέβαιο ότι αυτό το δίκιο θα μεταφραστεί αυτόματα σε παχυλή αποζημίωση, καθώς ένας δικηγόρος με στοιχειώδεις ικανότητες δε θα δυσκολευτεί να αποδείξει την τεράστια ευθύνη του Δήμου, ο οποίος είναι ήδη ένοχος και ρεζιλεμένος στις συνειδήσεις μας. Ζητώντας συγγνώμη από τους Αφρικανούς που τους έριξα στο επίπεδό μας, ας ευχηθούμε (για άλλη μια φορά) να ληφθούν μέτρα ΤΩΡΑ. Πριν τους αναγκάσει κανένας νεκρός να κλείσουν αυτό το σίχαμα που λέγεται … κέντρο της Νιγρίτας. http://proskynhths.blogspot.com/ tezjorge@yahoo.gr

Παρασκευή 13 Απριλίου 2012

ΠΑΣΧΑ ΣΤΟ «ΠΡΑΣΙΝΟ ΚΟΚΟΡΙ» (12 04 2012)

Ένα πασχαλιάτικο διήγημα του Τεύκρου Μιχαηλίδη.


«Πόσες ώρες είχαν περάσει; Είχε πια χάσει το λογαριασμό. Απ’ τη στιγμή που ο Δάσκαλος, μ’ εκείνο το τραγικό “Τετέλεσται”, είχε παραδώσει το πνεύμα, δεν είχε σταματήσει να τρέχει σε δρόμους και σοκάκια μας Γερουσαλήμ σαν κυνηγημένος. Όχι “σαν”. Ένιωθε κυνηγημένος. Ήταν κυνηγημένος! Το μουρμουρητό του ανέμου, τ’ αλυχτίσματα των σκυλιών, οι σκιές των δέντρων ακόμα κι οι σιωπηλές κόχες των σπιτιών έμοιαζαν όλα να τον αποστρέφονται, να τον αποδιώχνουν με την ίδια αδυσώπητη μομφή: “Προδότη!” Ένιωσε το στόμα του να στεγνώνει, τη γλώσσα του να κολλάει στον ουρανίσκο, το λαιμό του να σφίγγεται. Διψούσε. Έσκυψε να πιει από το κελαρυστό νερό μιας κρήνης. Μα κι αυτή σαν τον αντίκρισε στέρεψε μη θέλοντας να δροσίσει το λαρύγγι του προδότη.
Έξαφνα από κάπου άκουσε γέλια και φωνές. Σήκωσε το κεφάλι. Βρισκόταν μπροστά σ’ ένα καπηλειό. “Το Πράσινο Κοκόρι” έγραφε η ταμπέλα του, κι είχε από πάνω μας ένα καταπράσινο πετεινάρι, στεφανωμένο μ΄ έναν ήλιο, ένα ημικύκλιο απ’ όπου ξεφύτρωναν κάμποσα άγρια τριγωνικά δόντια. Αναθάρρησε. Εκεί, εκεί θα έβρισκε λίγο νερό, μια λεμονάδα, μια μπίρα, οτιδήποτε να δροσίσει το μέσα του που φλεγόταν. Τρικλίζοντας κατευθύνθηκε μας την πόρτα. Δυο γιγαντόμορφοι φουσκωτοί του έφραξαν το δρόμο.
“Για πού το ‘βαλες παλικάρι;” Ρώτησε άγρια ο ένας.
“Κάτι να πιω, διψώ”, ψέλλισε. “Έχω να πληρώσω” βιάστηκε να προσθέσει βγάζοντας απ’ την τσέπη του ένα από τα αργύρια.
“Φύλαξε τον παρά σου κακομοίρη”, του είπε ο άλλος φουσκωτός. “Εδώ είναι πρώτο μαγαζί. Δεν κάνει για μούτρα σαν κι εσένα”.
Τους κοίταξε τον ένα μετά τον άλλο, ικετευτικά. “Το ξέρω, δεν είμαι παρά ένας προδότης. Μα διψώ. Αφήστε με∙ μόνο μια γουλιά να πιω και θα φύγω αμέσως. Κανέναν δε θα ενοχλήσω”.
Το βλέμμα του φουσκωτού μαλάκωσε. “Τι λέει ετούτος μωρέ Βάγγο; Κατάλαβες;”
“Ό,τι άκουσες, άκουσα Τεό”, απάντησε ο Βάγγος. “Λέει πως είναι κι αυτός προδότης”.
“Και σαν τι έχεις προδώσει παλικάρι;”, ρώτησε αυτός που τον έλεγαν Τεό.
“Πρόδωσα το Δάσκαλό μου, πρόδωσα το Χριστό”, είπε με συντριβή ο Ιούδας, ενώ μέσα του έσβηνε κι η τελευταία ελπίδα πως θα ξεδιψάσει. Με έκπληξη είδε το χαμόγελο ν’ ανθίζει στα πρόσωπα των φουσκωτών.
“Το Χριστό, ε;” είπε με μάτια που έλαμπαν από συγκίνηση ο Τεό. «Καλωσορίσατε και συγγνώμη που δε μας αναγνωρίσαμε αμέσως. Βάγγο, οδήγησε τον κύριο μέσα και φρόντισε να του αποδοθούν οι τιμές που του αξίζουν. Μόνο καλύτερα να ενημερώσεις τον κύριο Νικ», πρόσθεσε χαμηλόφωνα. «Έχει αυτός τον τρόπο του να το πει στο αφεντικό». Έκανε μια μεγάλη υπόκλιση και άνοιξε την πόρτα ενώ ο Βάγγος παραμέριζε κάνοντάς του χώρο να περάσει πρώτος.
Έκπληκτος ο Ιούδας προχώρησε στη μεγάλη αίθουσα. Γύρω από ένα μεγάλο τραπέζι φορτωμένο με μεζέδες και ποτά ήταν καθισμένοι όλοι τους. Ο Εφιάλτης, ο Τζόρτζι Παπακό, η Ωραία Άννα, ο Πήλιος Γούσης, ο Κουίσλιγκ, ο Τσολάκογλου. Στην κορυφή του τραπεζιού ανάμεσα στο Ρίκο και τον Νίκ βρισκόταν ο Τζεφ. Ήταν ο μόνος που δεν έπινε ουίσκι. Καθόταν σ’ ένα ποδήλατο γυμναστικής κι έμοιαζε να βρίσκεται στον κόσμο του χωρίς να αντιλαμβάνεται τι ακριβώς γινόταν.
Ο Ιούδας έκανε μερικά βήματα μέσα στην αίθουσα. Όλοι εκτός από τον Τζεφ σηκώθηκαν να τον υποδεχτούν ανταλλάσσοντας μεταξύ τους ψίθυρους θαυμασμού ανάμεικτους με κάποια δόση ζήλιας. Τους μιμήθηκαν κι οι θαμώνες από τα γύρω τραπέζια. Οι περισσότεροι του ήταν άγνωστοι. Αναγνώρισε μόνο τον Κούφι, τον Ντρου και τον Πάνο τον Βλάσφημο. Με ιδιαίτερο σεβασμό ο Βάγγος τον οδήγησε δίπλα στον Τζεφ, που με έκδηλη δυσφορία μετακίνησε λίγο το ποδήλατό του για να χωρέσει μια καρέκλα ακόμα, ανάμεσα σ’ εκείνον και τον Ρίκο.
“Τι θα πάρετε”, ρώτησε αμέσως ο Φώτης, το γκαρσόνι.
“Λίγο νερό”, τραύλισε ο Ιούδας. Όλοι γέμισαν τα ποτήρια τους και περίμεναν όρθιοι να του γεμίσει ο Φώτης το δικό του. “Στον Ιούδα, το δάσκαλο, το φωτεινό μας παράδειγμα, τον πρώτο ανάμεσά μας”, είπε ο Τζόρτζι Παπακό υψώνοντας το ποτήρι.
“Στον Ιούδα”, απάντησαν οι άλλοι, αδειάζοντας το ποτήρι τους. Ύστερα όλοι μαζί ξέσπασαν σε επευφημίες και χειροκροτήματα.
“Αλήθεια, πες μας”, ρώτησε ο Νικ όταν ησύχασαν κάπως τα πράματα, “πόσο τον πούλησες το Χριστό;”
“Τριάντα αργύρια”, απάντησε μηχανικά ο Ιούδας που εξακολουθούσε να μην καταλαβαίνει τι συμβαίνει.
Στο άκουσμα της τιμής έπεσε μια παγωμάρα στην ομήγυρη. Μ’ ένα νεύμα ο Ρίκο έδωσε στο Βάγγο και τον Τεό τη διαταγή του. Αυτοί βιάστηκαν ν’ αρπάξουν τον Ιούδα απ’ μας μασχάλες και σηκωτό τον έσυραν μέχρι την πόρτα. Εκεί μ’ ένα συντονισμένο «έι οπ» τον έστειλαν να κυλιστεί στο χώμα, πέντε-έξι μέτρα μακριά απ’ την είσοδο του “Πράσινου Κόκορα”.
Βγαίνοντας από το Νιρβάνα του ο Τζέφ στράφηκε στο Νικ να τον ρωτήσει τι συμβαίνει.
“Τίποτα μωρέ”, απάντησε αυτός. “Ένας φτηνιάρης γύφτουλας είχε τη φιλοδοξία να κάτσει ανάμεσά μας. Άκου μόνο τριάντα αργύρια για τον ίδιο το Χριστό. Κάτι τέτοια λαμόγια είναι που χαλάν την πιάτσα”. Έφτυσε με περιφρόνηση στο πάτωμα κι άναψε το πούρο του».

ΚΑΛΗ ΑΝΑΣΤΑΣΗ

tefcrosmichaelides.wordpress.com

Δια την αντιγραφήν:
http://proskynhths.blogspot.com/
tezjorge@yahoo.gr

Τετάρτη 28 Μαρτίου 2012

ΠΑΛΙ ΣΑΣ ΔΙΝΩ ΟΡΑΜΑ (23 03 2012)

Η ανάγκη για πνευματικούς ανθρώπους
σε δύσκολες εποχές.

Κάθε φορά που επιβάλλεται ένα απολυταρχικό καθεστώς, οι πρώτοι που κλείνουν θέση για πολυτελή resort με όλα τα κομφόρ (χαμάμ, σάουνες, σπα, μασάζ κλπ) σε εξωτικά νησιά του Αιγαίου, όπως η Μακρόνησος, η Γυάρος, ο Αϊ Στράτης, είναι οι καλλιτέχνες – με την γνήσια σημασία της λέξης. Γιατί αυτοί; Απλούστατα, διότι η ρωμαλέα γνήσια τέχνη τους έχει τα φόντα να ξεσηκώσει πυξ-λαξ τον κοιμισμένο, αποχαυνωμένο πολίτη, να τον ξυπνήσει∙ να γίνει – με μια κουβέντα – η αλογόμυγα του Σωκράτη που τσιμπάει και συνεφέρει τον εφησυχασμένο άνθρωπο.
Εδώ και μερικές δεκαετίες, μετά την πτώση της χούντας, δεν έχουμε απολυταρχικό καθεστώς. Με την επανίδρυση της Δημοκρατίας και την εξελικτική πορεία της χώρας στα πρότυπα των φθονούμενων δυτικών καταναλωτικών κοινωνιών, συντελείται και μια άλλη – αξεχώριστη – στροφή: παράλληλα με την μεταστροφή προς τα ολοένα και αυξανόμενα υλικά αγαθά και απολαύσεις, αντιστρόφως ανάλογα έχουμε και την απομάκρυνση από πνευματικά αγαθά και πνευματικούς ανθρώπους. Λογικό. Για να μπορέσουμε να αποθεώσουμε τον κόσμο της ύλης, έπρεπε πρώτα να θάψουμε την εξαιρετική πνευματική ποιότητα, να την κάνουμε να φαίνεται γραφική, ελιτίστικη, σαν κάτι ξένο, που δεν μας αφορά. Στη θέση της να προωθήσουμε ευτελισμένους δήθεν καλλιτέχνες, που να μας χαϊδεύουν τ’ αυτιά και να συντηρούν την απάθεια και την προσκόλληση στον μηχανισμό της άκριτης κατανάλωσης.
Αποτέλεσμα αυτής της (στοχευμένης;) κατεύθυνσης είναι και οι ερωτήσεις που προκύπτουν: που πήγαν οι ποιητές; Τα ξερονήσια της εξορίας έθρεψαν την έμπνευση του Ρίτσου, του Θεοδωράκη, οι φυλακές γιγάντωσαν τον Αναγνωστάκη, οι συνθήκες οι απάνθρωπες έδωσαν θαύματα του λόγου και κυρίως: ελπίδα και όραμα σε έναν λαό όταν τις χρειάστηκε. Ναι, η ποίηση μπορεί να το κάνει αυτό.
Και σήμερα; Σε μια μεταφορικά εποχή της εξορίας (δεν είναι μόνο τα ξερονήσια) και της φυλακής (δεν είναι μόνο το σιδερόφρακτο κελλί), δεν χρειάζεται ο Έλληνας ελπίδα και όραμα; Ποιος θα του τις δώσει; Οι ξοφλημένοι πολιτικοί, τα θλιβερά υποκατάστατα της υποκουλτούρας που γεμίζουν τις πίστες με πιάτα και γαρύφαλλα; Οι αγράμματοι θρασείς που με μια εκπομπή στα κανάλια νομίζουν ότι μετατρέπονται σε τιτάνες της διανόησης; Ποιοι; Που πήγαν οι ποιητές;
Υπάρχουν ποιητές σήμερα; Ποιος θα μας τους γνωρίσει, αυτούς και το έργο τους; Και πώς θα μπορέσουμε μετά από τόσα χρόνια απαιδευσιάς – σχεδόν έχθρας για καθετί ανώτερο, απέχθειας για κάθε μορφή τέχνης – να τους αναζητήσουμε και κυρίως να τους καταλάβουμε; Να νιώσουμε την ζωοδότρα πνοή του έργου τους; Από ποια μέσα ενημέρωσης περιμένουμε να μας τους συστήσουν; Ποιος θα μας ξυπνήσει;
Δοκιμασμένη η λύση. Οι κραταιοί τεχνίτες του λόγου, τα «βουνά» της ποίησης, ατσαλωμένοι μέσα σε εποχές μαύρες. Πιο μαύρες από σήμερα. Ημέρα Ποίησης η 21η Μαρτίου. Ταπεινή συνεισφορά, το ποίημα του Μιχάλη Κατσαρού «Όταν», από την συλλογή «Κατά Σαδδουκαίων», 1953:




«Όταν ακούω να μιλάν για τον καιρό
όταν ακούω να μιλάνε για τον πόλεμο
όταν ακούω σήμερα το Αιγαίο να γίνεται ποίηση
να πλημμυρίζει τα σαλόνια
όταν ακούω να υποψιάζονται τις ιδέες μου
να τις ταχτοποιούν σε μια θυρίδα
όταν ακούω σένα να μιλάς εγώ πάντα σωπαίνω.
Όταν ακούω κάποτε στα βέβαια αυτιά μου
ήχους παράξενους ψίθυρους μακρινούς
όταν ακούω σάλπιγγες και θούρια
λόγους ατέλειωτους ύμνους και κρότους
όταν ακούω να μιλούν για την ελευθερία
για νόμους ευαγγέλια για μια ζωή με τάξη
όταν ακούω να γελούν
όταν ακούω πάλι να μιλούν εγώ πάντα σωπαίνω.
Μα κάποτε που η κρύα σιωπή θα περιβρέχει τη γη
κάποτε που θα στερέψουν οι άσημες φλυαρίες
κι όλοι τους θα προσμένουνε σίγουρα τη φωνή
θ' ανοίξω το στόμα μουθα γεμίσουν οι κήποι με καταρράχτες
στις ίδιες βρώμικες αυλές τα οπλοστάσια
οι νέοι έξαλλοι θ' ακολουθούν με στίχους χωρίς ύμνους
ούτε υποταγή στην τρομερή εξουσία.

Πάλι σας δίνω όραμα».

Κυριακή 4 Μαρτίου 2012

Η ΟΛΙΓΟΗΜΕΡΗ ΚΑΤΑΛΗΨΗ ΤΗΣ ΝΙΓΡΙΤΑΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΒΟΥΛΓΑΡΟΥΣ ΤΟΝ ΙΟΥΝΙΟ ΤΟΥ 1913 (24 02 2012)

Εφημερίδα ΣΚΡΙΠ, Ιούνιος του 1913.




ΞΕΝΟΙ ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΤΑΙ ΠΕΡΙΓΡΑΦΟΝΤΕΣ
ΤΑΣ ΒΟΥΛΓΑΡΙΚΑΣ ΦΡΙΚΑΛΕΟΤΗΤΑΣ

«Ξένοι ανταποκριταί μεταβάντες εις Νιγρίταν όπως αντιληφθώσιν ιδίοις όμμασιν επελθούσαν εκεί καταστροφήν, περιγράφουσι δια ζωηροτάτων χρωμάτων εντυπώσεις των, εκ του τόπου της καταστροφής των Βουλγαρικών θηριωδιών. Εκ των … τηλεγραφημάτων άτινα απέστειλαν εις τα εφημερίδας των ερανιζόμεθα τη αδεία των και εν συντομία τα εξής.
Εν πρώτοις οι ξένοι ανταποκριταί διηγούνται πως φθάσαντες εις Σωχόν ανεκάλυψαν εντός μιας οικίας τρείς Βουλγάρους ενόπλους εξ ων ο εις στατιώτης και οι δύο έτεροι κομιτατζήδες οίτινες και συνελήφθησαν μετά του ιδιοκτήτου της οικίας εν η εκρύπτοντο υπό των χωρικών και αυτών των ανταποκριτών.

ΤΙ ΕΓΕΙΝΕΝ ΕΙΣ ΤΗ ΝΙΓΡΙΤΗΝ

Αναφορικώς με τα της Νιγρίτης, αναγράφουσιν ότι εκ των 1450 οικιών, ας ηρίθμει η κωμόπολις αύτη, εσώθησαν μόνο 49, όλαι δε αι λοιπαί επυρπολήθησαν υπό των Βουλγάρων. Οι Βούλγαροι παραβιάσαντες την ουδετέραν ζώνην και εισχωρήσαντες εις Νιγρίτην την δευτέραν ήρξαντο αμέσως του έργου της καταστροφής. Την μεσημβρίαν της Τρίτης ήρξαντο καίοντες τας διαφόρους οικίας της κωμοπόλεως. Οι στρατιώται φέροντες πετρέλαιον και άχυρον έθετον πυρ υπό τας διαταγάς των αξιωματικών. Συλλαβόντες 3 κατοίκους Νιγρίτης εφυλάκισαν αυτούς εντός του αστυνομικού καταστήματος μέχρι της πρωίας, οπότε Βούλγαρος αξιωματικός ανοίξας την θύραν και φέρων περίστροφον εις την χείρα εζήτησε παρ’ αυτών χρήματα, άτινα έφερον μεθ΄εαυτών.
Εκ τούτων ο μεν εις έδωκε δραχμάς 12, ο άλλος δραχμάς 6 και ο τρίτος δραχμάς 2,50 δηλαδή παν ό,τι είχον. Μεθ’ο διέταξε τους υπ’ αυτόν άνδρας να τους πυροβολήσωσι δια των παραθύρων. Εκ των πέντε ριφθέντων πυροβολισμών, ο μεν εις των φυλακισμένων εφονεύθη ο δεύτερος επληγώθη εις την κοιλίαν, ο δε τρίτος, ο και διηγηθείς τα συμβάντα ριφθείς από το παράθυρον έμεινεν αβλαβής.

ΑΠΑΝΘΡΑΚΩΜΕΝΑ ΠΤΩΜΑΤΑ

Ακολούθως εισήλθον τρεις στατιώται εις την φυλακήν φέροντες πετρέλαιον και επειδή είδον ότι δυο εκ των φυλακισμένων έζων εισέτι ερρίθφησαν κατ’ αυτών με την λόγχην φονεύσαντες τον ένα και πληγώσαντες τον έτερον εις τον μηρόν, όστις και ελιποθύμησεν. Ο τελευταίος ούτος όταν συνήλθεν εις εαυτόν ησθάνετο την κνήμην του κεκαμένην, τούτο δε διότι οι Βούλγαροι στρατιώται τον περιήλειψαν με πετρέλαιον και έθεσαν πυρ. Δια των χειρών του κατώρθωσε να σβέση την καιόμενην κνήμην του και συρόμενος έφθασεν εις τον σταύλον όστις δεν είχαν ανάψει εισέτι. Εκείθεν δε είδε Βούλγαρους στρατιώτας θέτοντας πυρ πανταχού.
Οι αναποκριταί συνήντησαν εις την Νιγρίταν απηθρακωμένα λείψανα ανθρώπων. Μεταξύ των καπνιζόντων ερειπίων βλέπει τις εισέτι ανθρώπινα πτώματα. Οι καέντες κάτοικοι Νιγρίτης υπολογίζονται εις 470. Οι Βούλγαροι εβίασαν γυναίκας προ των τέκνων των, απηγχόνισαν παιδιά και έσφαξαν γέροντας. Ο βάρβαρος πόλεμος ανέσκηψεν εις Νιγρίταν – λέγουσιν οι ξένοι ανταποκριταί- το δε θηρίον, ο Βούλγαρος αφήκεν ελεύθερα τα ένστικτά του και τα πάθη του».


http://proskynhths.blogspot.com/
tezjorge@yahoo.gr

Πέμπτη 23 Φεβρουαρίου 2012

ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ (17 02 2012)

Κοινά σημεία μεταξύ της σημερινής κρίσης
και αυτής του 1932.


Αντιγράφω από το βιβλίο Ιστορίας της Γ’ Λυκείου: «Προτού οι επιπτώσεις της διεθνούς κρίσης γίνουν αισθητές στο πολιτικό πεδίο, εκδηλώθηκαν στο πεδίο της οικονομίας, ως αποτέλεσμα της υπερχρέωσης της Ελλάδας στο εξωτερικό. Η αυξημένη φορολόγηση και τα έκτακτα κυβερνητικά μέτρα δε θα αποτρέψουν τη χρεοκοπία, το 1932».
Ποιος ο λόγος να διδασκόμαστε Ιστορία, αν δεν έχουμε τη διάθεση να πάρουμε πραγματικά μαθήματα από αυτήν; Το απόσπασμα αυτό, βέβαια, δεν παρατίθεται εδώ ως αυταπόδεικτο τεκμήριο ομοιότητας με το σήμερα, μόνο και μόνο για να κερδίζουμε εντυπώσεις. Χρειάζεται, αλήθεια, βαθύτερη ιστορική ανάλυση (και δεν φιλοδοξεί ένα τέτοιο κείμενο να την κάνει) για να πιστοποιηθεί αν όντως υπάρχει κάποια αναλογία – αντιστοιχία συνθηκών και αιτίων μεταξύ των δύο κρίσεων, που απέχουν μεταξύ τους κοντά έναν αιώνα.
Αναφέρονται όμως, για να διαπιστώσουμε, πέρα από το ότι η Ιστορία κάνει κύκλους – δυσάρεστους καμιά φορά - , ότι, αν μη τι άλλο, μπορούμε να εντοπίσουμε και ορισμένα κοινά χαρακτηριστικά.
Παρατηρούμε λοιπόν ότι οι Έλληνες πολιτικοί προσπαθώντας να αντιμετωπίσουν την οικονομική κρίση, το πρώτο μέτρο που τους έρχεται στο νου είναι «η αυξημένη φορολόγηση», και πριν το 1932 και σήμερα. Οι ιστορικοί (και άλλοι ειδικοί ή μη) διατείνονται πως αυτή, όχι μόνο δεν αποδίδει τα αναμενόμενα, αλλά εξαντλώντας τον πολίτη ηθικά και οικονομικά, αποτρέπει άλλες πιθανές διεξόδους.
Όμως δεν χρειάζεται ιστορικός κολαούζος. Εδώ και έναν περίπου χρόνο που εφαρμόζονται στανικά τα αντίστοιχα σημερινά τροϊκανικά μέτρα, με έκτακτες εισφορές, χαράτσια, μειώσεις μισθών, αναδρομικά και τόσα άλλα χαρούμενα ευφυή τεχνάσματα αφαίμαξης του μικρομεσαίου, δεν έχει επιτευχθεί το παραμικρό βήμα εμπρός. Συνεχίζουμε να απλώνουμε το χέρι στους Ευρωπαίους δεχόμενοι συνεχείς και αυξανόμενες πιέσεις για να σφίξουμε κι άλλο το ζωνάρι. Ούτε μια χαραμάδα φωτός στο τέλος του τούνελ, δηλαδή: ό, τι έχει γίνει ως τώρα, απέτυχε. Οι σημερινοί πολιτικοί δεν μπορούν να δουν, να διδαχτούν ότι αυτός ο δρόμος, με χειροπιαστές αποδείξεις, δεν οδηγεί πουθενά, και συνεχίζουν το ίδιο βιολί; Βλέπουν τον τοίχο μπροστά τους και συνεχίζουν να τρέχουν κατά πάνω του. Δεν είναι λογικό να προβλέψουμε ότι η Ιστορία θα επαναληφθεί και η χρεοκοπία δεν θα αργήσει;
Άλλες δυο δυσοίωνες προβλέψεις που επιτρέπει η νηφάλια ιστορική προσέγγιση: η επιβολή δικτατορίας και ο πόλεμος. Στις 4 Αυγούστου 1936 ο Ι. Μεταξάς επέβαλε δικτατορία και η αντίδραση του λαού σε αυτήν δεν έφερε αποτελέσματα, κυρίως γιατί « ο θάνατος των σημαντικότερων πολιτικών ηγετών της περιόδου μεταξύ των δύο πολέμων (Βενιζέλου, Τσαλδάρη, Παπαναστασίου και Μιχαλακόπουλου), συντέλεσαν ώστε η αντίθεση αυτή να μην οδηγήσει στην πτώση της δικτατορίας» (Το ίδιο βιβλίο Ιστορίας).
Ο ρόλος, βέβαια, των στρατιωτικών στην πολιτική ζωή έχει περιοριστεί – αν όχι ακυρωθεί – κατά την περίοδο της μεταπολίτευσης και μια δικτατορία δε φαντάζει πιθανή, παρ’ όλες τις αψυχολόγητες επικλήσεις της από κάθε λογής απογοητευμένους. Λες και δεν ξέρουν πώς επιβάλλονται, πώς λειτουργούν και πώς καταλήγουν τέτοια καθεστώτα. Εντύπωση όμως κάνει το ότι ο δρόμος για την μακροημέρευση της δικτατορίας του Μεταξά διευκολύνθηκε από την έλλειψη ικανών πολιτικών! Μη μου πείτε ότι δε βλέπετε κι εδώ μια κάποια ομοιότητα με το σήμερα;



Άνεργοι στην Αμερική τη δεκαετία του 1930



Και τέλος ο πόλεμος. Ο δεύτερος παγκόσμιος ξεκίνησε από μια χώρα ταπεινωμένη απ’ τον πρώτο, με πέντε εκατομμύρια άνεργους και θύμα η ίδια ίσως περισσότερο από κάθε άλλη, της οικονομικής κρίσης: τη Γερμανία. Ο Χίτλερ στις εκλογές του 1928 είχε πάρει 2,6% και μέσα σε μόλις πέντε χρόνια, το 1933, το Εθνικοσοσιαλιστικό Κόμμα του πήρε 44% και αιματοκύλισε τον κόσμο. Και σήμερα η κρίση είναι παγκόσμια. Έχει αγγίξει πολλές χώρες, μεταξύ των οποίων και κάποιες ισχυρές, και δεν αποκλείεται οι εξελίξεις να οδηγήσουν και τη χώρα της κ. Μέρκελ σε κάμψη. Ποιος εγγυάται ότι οι άνθρωποι, οι ισχυροί, έχουν διδαχτεί και κατανοήσει επαρκώς το μάθημα της Ιστορίας; Ποιος βεβαιώνει ότι ο κοινός νους, η απλή λογική των ιθυνόντων έχει ωριμάσει τόσο, ώστε να θεωρείται αδύνατη μια τέτοια προοπτική;
Συνήθιζα να λέω σε συζητήσεις ότι έτυχε να ζούμε στα πιο ευτυχισμένα χρόνια. Όσοι γεννηθήκαμε μετά το 1970, είμαστε η μοναδική ελληνική γενιά που δε γνωρίσαμε δια ζώσης εμπειρίας πόλεμο, δε ζήσαμε τις τραγικές συνέπειές του. Εύχομαι να μη διαψευστώ…

http://proskynhths.blogspot.com/
tezjorge@yahoo.gr

Παρασκευή 17 Φεβρουαρίου 2012

Ο ΕΛΛΗΝΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΤΟ «ΚΙΝΔΥΝΕΥΟΜΕΝΟΝ ΚΑΙ ΠΡΟΚΕΙΜΕΝΟΝ» (10 02 2012)

Μια ομιλία του π. Γεώργιου Δ. Μεταλληνού.


«Για τον Ορθόδοξο Χριστιανό το οικονομικό μας πρόβλημα είναι πρώτιστα πνευματικό, συνδέεται δε με την αποδυνάμωση της πολιτιστικής μας ταυτότητας, κύριο συστατικό της οποίας είναι η Ορθοδοξία. Χαίρω δε, που μου ανετέθη η παρουσίαση της δυναμικής, που ανέπτυξε η Ορθοδοξία στην διαμόρφωση και ιστορική συνέχεια του πολιτισμού μας.
Πολιτισμός είναι η πραγμάτωση του περιεχομένου της ψυχής του ανθρώπου. Αυτό ενσαρκώνεται και αποτυπώνεται στο περιβάλλον του, το οποίο -έτσι- διαμορφώνεται σύμφωνα με την κουλτούρα–καλλιέργεια της ψυχής του. Ορθά ο Arnold Toynbee είπε, ότι «η ψυχή του πολιτισμού είναι ο πολιτισμός της ψυχής». Από τον κανόνα αυτό δεν μπορεί να εξαιρεθεί το δικό μας Έθνος. Ο ελληνικός πολιτισμός καταξιώθηκε σε παγκόσμιο αγαθό και μορφωτικό θησαυρό της Οικουμένης.
Στην ιστορική διαμόρφωση του πολιτισμού μας υπάρχει πνευματική συνέχεια. Θεμελιακό στοιχείο του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού είναι, κατά τον Κλήμεντα τον Αλεξανδρέα (+235 μ.Χ.), η «ζήτησις της αληθείας», και οδήγησε ιστορικά στην ένωση του Ελληνισμού με τον Χριστιανισμό, της ελληνικότητας με την Ορθοδοξία, ως αυθεντική χριστιανικότητα. Η ένωση αυτή, θεανθρώπινη στην ουσία της, παρήγαγε τον ελληνορθόδοξο πολιτισμό, τον πολιτισμό των Ηρώων και Αγίων μας.
α) Η Ελληνική Εκκλησία ήδη από τον β - γ αἰώνα, αναδείχθηκε σε παράγοντα και φορέα του Ελληνικού πολιτισμού (γλώσσας, παιδείας, τέχνης, λαϊκού βίου κ.λπ.), που μεταλαμπαδεύθηκε και σε όλους τους Ορθόδοξους Λαούς στα όρια της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, στην προχριστιανική και χριστιανική εκδοχή της (αυτοκρατορία της Νέας Ρώμης). Οι λαοί καλούνται ολόκληροι, με όλη την κοινωνική δομή τους, στο Κυριακό σώμα. Αυτό συνέβη και με το Ελληνικό Έθνος, το οποίο βαθμιαία εισήλθε ολόκληρο στην Εκκλησία, μεταμορφώνοντας τις κοινωνικές και πολιτιστικές δομές και εκφράσεις του με την αναγέννησή του στους κόλπους της.
Κύριο στοιχείο του Ορθοδόξου πολιτισμού είναι η ζήτηση Χάρης, λόγω της πίστεως στην ανάγκη της Χάρης για την πραγμάτωση του ανθρώπου ενδοϊστορικά και αιώνια. Ο Ορθόδοξος Έλληνας (Ρωμηός) ζει μόνιμα με την αίσθηση της παρουσίας του Ακτίστου στη ζωή του και με την προσδοκία του θαύματος, το οποίο είναι η εγκυρότερη επιβεβαίωση της θείας παρουσίας. Στην ελληνική γλώσσα η αξία η απαξία του ανθρώπου προσδιορίζεται με βάση τη θεόνομη σχέση. Έτσι λέμε: θεοφοβούμενος, αθεόφοβος, θεομπαίκτης η «δεν έχει Θεό μέσα του», διότι η ενοίκηση του Θεού ισχύει στη συλλογική λαϊκή συνείδηση ως στοιχείο καταξίωσης του ανθρώπου. Έτσι, αποβαίνει ο ορθόδοξος πολιτισμός βίωση της προτεραιότητας του προσώπου, ως ετερότητας και ελευθερίας, στα όρια της εν Χριστώ κοινωνίας.
Η εκκλησιαστική ιστορία της Ελλάδος αποτελεί μια πλευρά ιστορίας του πολιτισμού της χώρας (Kulturgeschichte). Όλα τα πολιτισμικά άγαθά μας εξελίχθηκαν υπό την επίδραση του Χριστιανισμού. Οι μορφές και εκφράσεις του Ελλαδικού πολιτισμού, έλαβαν περιεχόμενο χριστιανικό, ακόμη και όλες οι επιβιώσεις του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού. Η Εκκλησία, άλλωστε, χρησιμοποίησε και στην περίπτωση της Ελλάδος τις πολιτιστικές εκφράσεις για την εκχριστιάνιση του λαϊκού βίου. Καρδιά του ελληνικού πολιτισμού έγινε η δύναμη του φωτισμού και της θέωσης. Ο,τι συνεπώς χαρακτηρίζεται εκ των υστέρων «πολιτιστική δημιουργία» δεν είναι παρά φανέρωση της ζυμωμένης μέσα στη Χάρη ελληνικής υπάρξεως. Η ιστορία της Ελληνικής Εκκλησίας έγινε σημαντικότατο κεφάλαιο της ιστορίας του Ελληνισμού και σπονδυλική στήλη της εθνικής επιβιώσεως και διαχρονικής παρουσίας του.
β) Εκκλησία και εθνικός ελληνικός βίος: Η αναγεννητική διασύνδεση Ελληνισμού και Χριστιανισμού υπήρξε ευεργετική για το Ελληνικό Έθνος, το οποίο μέσα στη νέα αυτή συζυγία του με το Ευαγγέλιο του Χριστού, απέκτησε στην ιστορική του πορεία μια νέα ταυτότητα, συνεχίζοντας τη μεγαλουργία του με ένα νέο τρόπο και έκφραση. Κατά τον αείμνηστο ιστορικό, διδάσκαλό μας, Γεράσιμο Κονιδάρη, «η ημετέρα Εκκλησία, εκτός της γλώσσης και του δικαίου, αποτελεί τον πλέον ζωντανόν σύνδεσμον του δισχιλιετούς εν τη Ορθοδοξία παρελθόντος της Ελλάδος ... μετά του παρόντος».
Η θρησκευτική και εθνική ενότητα των Ελλήνων εξασφαλίζεται με την αδιατάρακτη εκκλησιαστική συνέχεια, κυρίως σε μη ομαλές ιστορικές περιόδους του Γένους (δουλεία). Το λεγόμενο, ότι η εκκλησιαστική κοινωνία λειτουργεί ιστορικά ως «κιβωτός» του Έθνους συνιστά ιστορική πραγματικότητα, μη επιδεχομένη αμφισβήτηση. Το Έθνος σώζεται μέσα στην Εκκλησία-Ορθοδοξία και γι’ αυτό οι όροι «τουρκεύω»και «φραγκεύω» στις περιπτώσεις αλλαξοπιστίας δεν σημαίνουν μόνον αλλαγή θρησκευτικού, αλλά και εθνικού φρονήματος, δηλαδή αφελληνισμό. Αυτό όμως δείχνει τη συνείδηση ταυτίσεως εθνικού και εκκλησιαστικού φρονήματος, η απώλεια δε του δευτέρου, ως θεμελιώδους ψυχογραφικού στοιχείου, επιφέρει και την απώλεια του πρώτου. Και αυτό ισχύει σε κάθε εποχή.
Στα όρια της εκκλησιαστικής κοινωνίας το ορθόδοξο αίσθημα στον ελλαδικό χώρο εναρμονίσθηκε με τη συνείδηση της καταγωγής. Έτσι, το εθνικό φρόνημα, ως ελληνορθοδοξία, σώζεται διαχρονικά ακμαίο στον εκκλησιαστικό χώρο. Μέσα στο εκκλησιαστικό σώμα λειτουργεί, σ’ όλη τη βυζαντινή περίοδο, η ελληνική εθνική συνείδηση, εναρμονιζόμενη με την ευρύτερη υπερφυλετική συγγένεια, τη ρωμαίικη, με ακατάλυτο ενωτικό σύνδεσμο τη χριστιανική πρωτεύουσα του οικουμενικού Ελληνισμού, την Κωνσταντινούπολη-Νέα Ρώμη.
Βασικός όμως παράγων του πολιτισμού μας απέβη και η διαφοροποίηση, στην πορεία του χρόνου, της Δύσεως από την ορθόδοξη Ανατολή. Η συνειδητοποίηση, μέσω πατερικών μορφών, όπως ο Μέγας Φώτιος, ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, ο άγιος Μάρκος Εφέσου ο Ευγενικός η οι Κολλυβάδες πατέρες, της καθολικής αλλοτριώσεως της χριστιανικής Δύσης, και ο παρατεινόμενος «άντιδυτικισμός» της ησυχαστικής ανθενωτικής παραδόσεως, συνέβαλε στη συνεχή αφύπνιση της συνειδήσεως του Ελληνικού Έθνους για την ιδιαιτερότητα και πολιτιστική αυθυπαρξία του Ελληνισμού από τον η αίώνα (Καρλομάγνος) έως σήμερα. Αν δε η Εκκλησία υπήρξε πάντοτε πολύτιμο καταφύγιο του εμπερίστατου Έθνους/Γένους, οι Μονές, λειτουργώντας ως κολυμβήθρες συνεχούς αναβαπτισμού του Έθνους, υπήρξαν -και υπάρχουν μόνιμα- πηγή συνοχής εθνικής και άντλησης παντοίων δυνάμεων. Στο πλαίσιο αυτό μπορεί να κατανοηθεί και ερμηνευθεί η γένεση και εκκλησιαστική συντήρηση της Μεγάλης Ιδέας του Γένους, η οποία όμως δεν έχει μόνο εθνικό χαρακτήρα, αλλά τελικά ταυτίζεται με την οικουμενική εν Χριστώ αποστολή του. Το υπόβαθρο της Μεγάλης Ιδέας δεν είναι επεκτατικό-πολιτικό, αλλά πνευματικό-εκκλησιαστικό, ως όραμα της ενότητας της πίστεως και εν Χριστώ κοινωνίας. Είναι η συνείδηση της οικουμενικής ευθύνης και αποστολής του ορθοδόξου Ελληνισμού, αλλά και το μόνιμο χρέος του Ελληνισμού ως φωτιστού της Οικουμένης. Η συναισθηματική σύνδεση του Γένους με την «Πόλιν των Ελλήνων», την Κωνσταντινούπολη-Νέα Ρώμη, απόλυτο στόχο κάθε αναθερμάνσεως του μεγαλοϊδεατισμού του, στην πλατιά λαϊκή συνείδηση δεν μπορεί να λάβει ποτέ νοηματοδότηση φυλετική, αλλ’ εκείνη που είχε στη διάρκεια της Οθωμανοκρατίας έως τον ιθ αί., στη συνείδηση των Κολλυβάδων και των πνευματικών τους τέκνων, νόημα δηλαδή εκκλησιαστικό-οικουμενικό.
Έτσι κατανοείται και η αστασίαστη παρουσία του Ράσου στους αγώνες του Γένους/Έθνους για την ανάκτηση η διατήρηση της ελευθερίας του. Η Ελληνική Επανάσταση του 1821, πνευματικά και πολιτικά, σε μεγάλο μέρος, υπήρξε έργο της Εκκλησίας. Πρωταρχικός, βέβαια, στόχος του ορθοδόξου Κλήρου δεν είναι η διάσωση της ιστορικής διαστάσεως του Έθνους, αλλά η ένταξή του στο Κυριακό σώμα για την εν Χριστώ ολοκλήρωσή του.
Επειδή όμως η εξωτερική ελευθερία συνάπτεται στην Ορθοδοξία με την εσωτερική (απελευθέρωση της καρδιάς από τη δουλεία των παθών), η Εκκλησία διασώζει μόνιμα μια θεολογία ελευθερίας, που νομιμοποιεί την ηγετική παρουσία του Κλήρου και στους ιερούς (αμυντικούς και απελευθερωτικούς) του Έθνους αγώνες. Ακριβώς δε τα γεγονότα της Ελληνικής Επαναστάσεως «εδικαίωσαν τον χαρακτηρισμόν της Εκκλησίας μας ως Εκκλησία της Αναστάσεως» (Γεράσιμος Κονιδάρης). Η ορθόδοξη πίστη και η δυναμική της στη συνείδηση του Έθνους αποτελεί και σήμερα τον ισχυρότερο και βαθύτερο δεσμό, που στηρίζει την ενότητά του, στον εκκλησιαστικό δε χώρο σώζεται πάντα ο αγνότερος πατριωτισμός.'
γ) Η ζωη και το πνεύμα της Ορθόδοξης Εκκλησίας διαμορφώνουν επί αιώνες την ελληνική κοινωνία, ασκώντας εύεργετική επιρροή σ’ αυτήν, κυρίως, μέσω της λατρείας, στην οποία διαπλάσσεται κυριολεκτικά η ζωή και συνείδηση του λαϊκού σώματος. Το ορθόδοξο ήθος μορφώνεται στα όρια της λατρείας, διαποτίζοντας τη συλλογική ελληνική ύπαρξη. Το λαϊκό (ελληνικό) ήθος είναι στην ουσία του ευχαριστιακό, ως οργανική συνέχεια της λατρείας, «λειτουργία μετά τη λειτουργία», ως αγώνας για τη μεταμόρφωση της σωματικότητας εις «θυσίαν ζώσαν, αγίαν, ευάρεστον τω Θεώ» (Ρωμ. 12,1), και της καθημερινότητας σε λατρεία αγάπης, αμοιβαιότητας, θυσίας (ελληνικό φιλότιμο).
Η Εκκλησία εξασφάλιζε κοινωνικά το πλαίσιο αναπτύξεως σύνολης της ζωής, στη λειτουργική σύναξη, η οποία συνήθως περιλαμβάνει οριακά όλο το χωριό-κοινότητα. Η «ενορία», στην αγροτική προπάντων κοινωνία, διασώζει ακόμη και το ορθόδοξο ήθος ως καθολική στάση ζωής. Η ενοριακή-λατρευτική σύναξη είναι η μόνη, που δεν διακόπηκε ποτέ στην πορεία του Γένους. Η λατρεία όμως ορθόδοξα δεν μένει ποτέ απλή θρησκευτική έκφραση (πρβλ.Πραξ. 2,42 ε., 4,32 ε.), αλλ’ είναι προπάντων κοινωνικό γεγονός. Τα εκκλησιαστικά μυστήρια (βάπτισμα, γάμος, ευχέλαιο), αλλά και η νεκρώσιμος Ακολουθία (κηδεία), όπως και τα εκκλησιαστικά πανηγύρια στις μνήμες των Αγίων, ασκούν κοινωνική δυναμική, ως φυσικές και αβίαστες λαοσυνάξεις. Τα λείψανα των αγίων, με την αφθαρσία και τα θαύματά τους, ασκούν μόνιμη πνευματική επιρροή στο Λαό, ως και οι γνωστές θαυματουργές άγιες εικόνες. Γι’ αυτό τα ιερά προσκυνήματα αποβαίνουν σημαντικοί παράγοντες ενότητας στο Έθνος, σε μια βάση μάλιστα καθολικά αστασίαστη. Οι εκκλησιαστικές πανηγύρεις σε ναούς λαοφιλών Αγίων, με πανορθόδοξη ακτινοβολία μάλιστα, όπως η Παναγία (Τήνος, Σουμελά, Εκατοντπυλιανή Πάρου, Προυσιώτισσα), ο άγιος Δημήτριος (Θεσσαλονίκη), οι Άγιοι της Επτανήσου (Σπυρίδων, Γεράσιμος, Διονύσιος), ο άγιος Νεκτάριος (Αίγινα) κ.λπ. λειτουργούν εθνικά και πανενωτικά, ως ουσιαστικός ενωτικός παράγοντας, ακόμη και στην εποχή μας. Ίδιαίτερα δε οι Μονές, ως μόνιμα προσκυνήματα του Λαού, συντελούν στη διαρκή θέρμανση του φρονήματος, με την πνευματική προσφορά τους (εξομολόγηση, πνευματική καθοδήγηση), τη διδασκαλία (ιδίως στην περίοδο της δουλείας–«κρυφό σχολειό»), τις συλλογές χειρογράφων και εντύπων (επιστημονικά κέντρα)και τη συντήρησή τους σε βιβλιοθήκες, αναγνωριζόμενες καθολικά ως ανεκτίμητα θησαυροφυλάκια της ανθρώπινης σοφίας.
Η κοινωνική όμως δυναμική της Εκκλησίας είναι δυνατόν να εκτιμηθεί και στατιστικά-ποσοτικά με τη μελέτη των βασικών εξωτερικεύσεων του λαϊκού πνεύματος (παραδόσεις, παραμύθια, έθιμα, συνήθειες), που αποτυπώνουν την ηθικοθρησκευτική συνείδηση και θεόνομη έκφραση του Λαού. Η Εκκλησία, εξ άλλου, μερίμνησε μέσω των φωτεινών εκπροσώπων της τη διακρή και ζώσα επικοινωνία με το Λαό. Έτσι, ήδη τον ις αἰ. ανταποκρίθηκε στην Εθναρχική αποστολή της και ενώ στη λατρεία διατηρήθηκε η καθιερωμένη γλωσσική μορφή (μόνιμος ζωντανός σύνδεσμος με την παράδοση και τις πηγές), στο κήρυγμα, κατά κανόνα, χρησιμοποίησε τη δημώδη.
Αλλά και όσον αφορά στις οικονομικές σχέσεις, το κοινωνικό πνεύμα της Ορθοδοξίας σωζόμενο στην παράδοσή της ως κοινοτισμός, διαποτίζει τη ζωή σύνολη του Έθνους, προσφέροντας τη μοναστική Ενορία ( το μοναστήρι), ως πρότυπο (μοντέλο) κοινωνικής συσσωματώσεως. Από τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες διαμορφώθηκε στον Ελληνικό κόσμο ένα κοινωνικό πρότυπο «μέσα από τη σύνθεση των αρχαίων ελληνικών «κοινών» και των πρώτων χριστιανικών κοινοτήτων» (Louis Bréhier). Τον δ αἰ. ο Μ. Βασίλειος, εξ άλλου, οργάνωσε το μοναστήρι κοινοβιακά, προσφέροντας μόνιμη έκφραση κοινωνικής υπάρξεως, αλλά και μόνιμο κοινωνικό πρότυπο στη διαχρονική πορεία του Ορθοδόξου Γένους. Ο Ναός απέβη, έτσι, κέντρο της κοινωνικής ζωής, κάτι ανάλογο με το «Καθολικόν» στη μοναστική ενορία-αδελφότητα. Η θέαση δε της ζωής ως ενιαίας και αδιάσπαστης ενότητας και ολότητας, χωρίς διάσταση ανάμεσα στη θρησκευτική και την κοινωνική-πολιτική σφαίρα, θα ισχύει καθολικά και απαράβατα στη βυζαντινή και μεταβυζαντινή κοινωνία. Η ισορροπία όμως αυτή θα διαταραχθεί με την εισβολή του πνεύματος αυτονομήσεως του κοινωνικού χώρου από το τέλος της Τουρκοκρατίας, ως καθαρά δυτική επίδραση.
Η Εκκλησία με το κήρυγμά της ενίσχυε τον κοινοτικό θεσμό, ως θεμελιακό παράγοντα στην επιβίωση του Γένους (συναδέλφωση του Λαού), αλλά και πεδίο μοναδικό για την πολιτική έκφραση της κοινωνικής δυναμικής. Σημαντική δε προέκταση του κοινοτικού θεσμού υπήρξε η διαμόρφωση της οικονομικής ζωής με τη μορφή των συντεχνιών και των ποικίλων σωματειακών συσπειρώσεων και συσσωματώσεων εμπορικού χαρακτήρα. Η συχνή χρήση στις περιπτώσεις αυτές του όρου «’αδελφότης» φανερώνει την εκκλησιαστική επίδραση, αφού άλλωστε κάθε συντεχνιακή συσσωμάτωση είχε τον προστάτη Άγιό της και πανηγύριζε (λειτουργικά) στη μνήμη του. Την ακατάλυτη αυτή διασύνδεση Ορθοδοξίας και Κοινοτισμού διακήρυξε ο Ίων Δραγούμης, ο θεωρητικός του νεοελληνικού πολιτισμού: Όπου βρεθούνε δέκα Ρωμιοί φτειάνουν κοινότητα. Συνάζουν πρώτα χρήματα για την εκκλησιά. Άμα τη χτίσουνε, φέρνουν παπά. Έπειτα και τις γυναίκες τους. Ύστερα, με τους δίσκους της εκκλησιάς, συνάζουν χρήματα και φτειάνουνε σκολειό... Ο Ελληνισμός είναι μια οικογένεια από Ελληνικές κοινότητες...».
δ) Μεγαλεπήβολη όμως αποδεικνύεται και η επίδραση του εκκλησιαστικού χώρου στην καλλιτεχνική δημιουργία του Ελληνικού Λαού, σε κάθε έκφραση της Τέχνης. Εκκλησιαστικά η Τέχνη νοηματοδοτείται ως φανέρωση του «έσω ανθρώπου», του περιεχομένου της καρδίας. Η κατάφαση όμως της Τέχνης, σε όλες τις μορφές της από την Εκκλησία συνιστά συγχρόνως και εν Χριστώ ανανοηματοδότηση και μεταμόρφωσή της, αφού παύει να είναι αυτοσκοπός, μεταβαλλόμενη σε ποιμαντικό μέσο διακονίας και αγιασμού του ανθρώπου και του κόσμου. Και αυτό γίνεται πρώτα με τη λειτουργική καταξίωση των μορφών της καλλιτεχνικής δημιουργίας και ιδιαίτερα με την υμνογραφια, την εικονογραφία και τη μουσική, προσφέροντας λαλήματα, οράματα και ακούσματα, που διεισδύουν στην καθημερινότητα και τη διαποτίζουν. Έπειτα με την επέκταση του ύφους και του ήθους της εκκλησιαστικής καλλιτεχνικής δημιουργίας στον κοινωνικό χώρο. Κυρίως η μουσική του λαϊκού κοινωνικού βίου διέσωζε επί αιώνες την ταύτισή της με τη λειτουργική μουσική της Εκκλησίας, δημιουργώντας έτσι συνείδηση ενότητας του εθνικού βίου. Η ενότητα αυτή σήμερα διατηρείται κυρίως με τη λεγόμενη «δημοτική» μουσική, που είναι στην ουσία λαϊκή και γι’ αυτό εθνική. Είναι δε αξιοπρόσεκτο το γεγονός, ότι η αναγέννηση της μουσικής τέχνης και δημιουργία καθαρά εθνικής-κοσμικής (Μ. Καλομοίρης, Μ. Χατζηδάκης, Μ. Θεοδωράκης κ. α.) αναζήτησε πάλι τα πρότυπά της στην εκκλησιαστική («βυζαντινή») μουσική και στη μουσική των δημοτικών τραγουδιών, δηλαδή στην ενιαία εθνική μουσική παρακαταθήκη.
Εξ ίσου όμως ενδεικτική για την εκκλησιαστική δυναμική στη λαϊκή καλλιτεχνική δημιουργία είναι η λογοτεχνία, και μάλιστα η ποίηση. Το δημοτικό τραγούδι δείχνει καθαρά αυτή τη σχέση και τη διασύνδεση αρχαιοελληνικού και ορθοδόξου στοιχείου. Το στοιχείο της πίστεως αναδύεται κυρίως στην αντιπαράθεση με τους «αθέους Αγαρηνούς» και στον αγώνα της «ευσεβούς των Χριστιανών πίστεως» κατά των «απίστων». Το ηρωϊκό πνεύμα, στρεφόμενο κατά του Ισλάμ, αναζητεί συχνά στο χώρο της ορθόδοξης πίστεως δυνάμεις αντιστάσεως για την υπέρβαση της μοιρολατρίας. Γενικά η λαϊκή δημιουργία μας είναι Χριστοκεντρική. Η εκκλησιαστική επιρροή δεν περιορίζεται στη ζωγραφική η τη μουσική, αλλά εκτείνεται και στην ξυλουργική, την ξυλογλυπτική, την αργυροχοΐα και χρυσοχοΐα, που έχουν να παρουσιάσουν πλούσια παραγωγή όχι μόνο για τη λειτουργική χρήση, αλλά και για τον καθημερινό βίο, με παραστάσεις και θέματα εμπνεόμενα συχνά από τη ζωή της Εκκλησίας.
ε) Στη χαλάρωση της συζεύξεως, αν όχι και στην αποσύνδεση -σε κάποιες περιπτώσεις- Ελληνισμού και Ορθοδοξίας, συμβάλλουν δραστικά οι διάφορες θρησκευτικές προπαγάνδες και πολιτικοκοινωνικές ιδεολογίες, που κατά τους τελευταίους αιώνες εισβάλλουν κατά συρροή στον ελλαδικό χώρο. Αληθινή επιβίωση της παραδόσεως είναι δυνατή μόνο εκεί, όπου σώζεται η συνέχεια του τρόπου ζωής, που διαμόρφωσε η πατερική Όρθοδοξία. Όταν αδρανούν τα ορθόδοξα κριτήρια, η Ορθοδοξία εκλαμβάνεται εύκολα ως σύνολο θρησκευτικών εθίμων, αναγκαίων για τη διάσωση του εθνικού φρονήματος. Ο πολιτισμός μας σήμερα είναι «το κινδυνευόμενον». Με την παράδοσή μας στην Ευρώπη και την γραικυλική αυτοϋποδούλωσή μας στον πολιτισμό της ανατρέπεται η πατερική ισορροπία στη σύζευξη Ελληνισμού-Χριστιανισμού, μολονότι στο θέμα αυτό παρατηρείται σαφής αντίθεση ανάμεσα στη λογιοσύνη και το ευρύ λαϊκό στρώμα, που συνεχίζει εν πολλοίς να δηλώνει εμμονή στην πίστη του. Είναι όμως γεγονός, ότι η μικροαστική κοινωνία χριστιανικά, έχει τραφεί με το πνεύμα του δυτικού ευσεβισμού, στο οποίο το πατερικό ιδανικό του «θεουμένου» (Αγίου) έχει ουσιαστικά υποχωρήσει προς όφελος του δυτικά θεωρουμένου «χρηστού πολίτη» και στην ουσία ευχρήστου από την μόνιμα φράγκικα προσανατολισμένη εξουσία, δηλαδή του ανθρώπου «ρομπότ» κατά τον όσιο π. Ιουστίνο Πόποβιτς.
Μόνιμες φυγόκεντρες τάσεις διακρίνονται και στο χώρο της Τέχνης, ήδη από τον ιθ αἰώνα, που τροφοδοτούν το λαό με ακούσματα, αναιρετικά της εθνικής μουσικής παραδόσεως, προερχόμενα από τη Δύση. Ο ελληνισμός ήδη από την απώτατη αρχαιότητά του, είναι ανοικτός σε όλο τον κόσμο, καταφάσκοντας την πολιτισμική ετερότητα και προσλαμβάνοντας από αυτήν ομοούσια στοιχεία προς την δική του πολιτισμική ταυτότητα, που συντελούν στην διάσωση και αύξησή της. Είναι γνωστή η επισήμανση του Πλάτωνος στην Επινομίδα του: «Ο,τι περ Έλληνες βαρβάρων παραλάβωσι, κάλλιον τούτο εις τέλος εξεργάζονται».
Από τα τέλη όμως της Τουρκοκρατίας άνοιξαν όλες οι κερκόπορτές μας από τους δυτικόπληκτους –ευρωπαϊστές μας –κατά Ζουράρη ευρωλιγούρηδες- και μετακενώνονται συνεχώς αυτούσια στοιχεία του ευρωπαϊκού χώρου, γεννήματα μιας διαφορετικής διαχρονικής πολιτιστικής διαδικασίας, που νοθεύουν την ελληνορθόδοξη πολιτιστική παράδοση και τελικά την αναιρούν, υποκαθιστώντας τα συστατικά της. Και αυτό λόγω της καλλιεργούμενης, κυρίως στο χώρο της εκπαίδευσης, ευρωμανίας, συνέπεια της οποίας είναι και η από το 1833 αρξαμένη ευρωπαϊκή/φραγκική κατοχή στη χώρα μας, την κορύφωση της οποίας ζούμε σήμερα ως Έθνος. Λόγω της οικονομικής καταρράκωσης η κατοχή γίνεται σήμερα περισσότερο αισθητή.
Ο εκκλησιαστικός μας όμως χώρος, από τη φύση του, και λόγω της παράδοσής του, έχει τη δύναμη να αποτρέψει την πολιτιστική αλλοτρίωση του Έθνους, που συνδέεται άμεσα με την πνευματική και υπαρκτική διάλυσή του , μέσα στην νεοεποχίτικη χοάνη. Τη δύναμη αυτή διασώζει και σήμερα η Εκκλησία μας, στα πρόσωπα των αξίων και γνήσια Ορθοδόξων εκπροσώπων της. Αυτοί οι γνήσιοι ηγέτες μας, μαζί με το ορθόδοξο λείμμα του λαού μας, μπορούν να αντιμετωπίσουν την νεοεποχίτικη – και φραγκοκατασκευασμένη - Ηγεσία της Χώρας μας».

11-01-2012
www.impantokratoros.gr

Τετάρτη 8 Φεβρουαρίου 2012

ΔΕΚΑ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΧΕΙΡΑΓΩΓΗΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΗΣ ΓΝΩΜΗΣ* (03 02 2012)


*Βασισμένο σε κείμενα του Noam Chomsky.


1. Η τεχνική της διασκέδασης

Πρωταρχικό στοιχείο του κοινωνικού ελέγχου, η τεχνική της διασκέδασης συνίσταται στη στροφή της προσοχής του κοινού από τα σημαντικά προβλήματα και από τις μεταλλαγές που αποφασίστηκαν από τις πολιτικές και οικονομικές ελίτ, δι’ ενός αδιάκοπου καταιγισμού διασκεδαστικών και ασήμαντων λεπτομερειών. Η τεχνική της διασκέδασης είναι επίσης απαραίτητη για να αποτραπεί το κοινό από το να ενδιαφερθεί για ουσιαστικές πληροφορίες στους τομείς της επιστήμης, της οικονομία, της ψυχολογίας, της νευροβιολογίας και της κυβερνητικής. «Κρατήστε αποπροσανατολισμένη την προσοχή του κοινού, μακριά από τα αληθινά κοινωνικά προβλήματα, αιχμαλωτισμένη σε θέματα χωρίς καμιά πραγματική σημασία. Κρατήστε το κοινό απασχολημένο, απασχολημένο, απασχολημένο, χωρίς χρόνο για να σκέφτεται• να επιστρέφει κανονικά στη φάρμα με τα άλλα ζώα». Απόσπασμα από το Όπλα με σιγαστήρα για ήσυχους πολέμους.

2. Η τεχνική της δημιουργίας προβλημάτων, και στη συνέχεια παροχής των λύσεων

Αυτή η τεχνική ονομάζεται επίσης «πρόβλημα-αντίδραση-λύση». Πρώτα δημιουργείτε ένα πρόβλημα, μια «έκτακτη κατάσταση» για την οποία μπορείτε να προβλέψετε ότι θα προκαλέσει μια συγκεκριμένη αντίδραση του κοινού, ώστε το ίδιο να ζητήσει εκείνα τα μέτρα που εύχεστε να το κάνετε να αποδεχτεί. Για παράδειγμα: αφήστε να κλιμακωθεί η αστική βία, ή οργανώστε αιματηρές συμπλοκές, ώστε το κοινό να ζητήσει τη λήψη μέτρων ασφαλείας που θα περιορίζουν τις ελευθερίες του. Ή, ακόμη: δημιουργήστε μια οικονομική κρίση για να κάνετε το κοινό να δεχτεί ως αναγκαίο κακό τον περιορισμό των κοινωνικών δικαιωμάτων και την αποδόμηση των δημοσίων υπηρεσιών.

3. Η τεχνική της υποβάθμισης

Για να κάνει κάποιος αποδεκτό ένα απαράδεκτο μέτρο, αρκεί να το εφαρμόσει σταδιακά κατά «φθίνουσα κλίμακα» για μια διάρκεια 10 ετών. Μ’ αυτόν τον τρόπο επιβλήθηκαν ριζικά νέες κοινωνικό-οικονομικές συνθήκες (νεοφιλελευθερισμός) στις δεκαετίες του 1980 και 1990. Μαζική ανεργία, αβεβαιότητα, «ευελιξία», μετακινήσεις, μισθοί που δεν διασφαλίζουν πια ένα αξιοπρεπές εισόδημα• τόσες αλλαγές, που θα είχαν προκαλέσει επανάσταση, αν είχαν εφαρμοστεί αιφνιδίως και βίαια.

4. Η στρατηγική της αναβολής

Ένας άλλος τρόπος για να γίνει αποδεκτή μια αντιλαϊκή απόφαση είναι να την παρουσιάσετε ως «οδυνηρή αλλά αναγκαία», αποσπώντας την συναίνεση του κοινού στο παρόν, για την εφαρμογή της στο μέλλον. Είναι πάντοτε πιο εύκολο να αποδεχτεί κάποιος αντί μιας άμεσης θυσίας μια μελλοντική. Πρώτ’ απ’ όλα, επειδή η προσπάθεια δεν πρέπει να καταβληθεί άμεσα. Στη συνέχεια, επειδή το κοινό έχει πάντα την τάση να ελπίζει αφελώς ότι «όλα θα πάνε καλύτερα αύριο» και ότι μπορεί, εντέλει, να αποφύγει τη θυσία που του ζήτησαν. Τέλος, μια τέτοια τεχνική αφήνει στο κοινό ένα κάποιο χρονικό διάστημα, ώστε να συνηθίσει στην ιδέα της αλλαγής, και να την αποδεχτεί μοιρολατρικά, όταν κριθεί ότι έφθασε το πλήρωμα του χρόνου για την τέλεσή της.

5. Η στρατηγική του να απευθύνεσαι στο κοινό σαν να είναι μωρά παιδιά

Η πλειονότητα των διαφημίσεων που απευθύνονται στο ευρύ κοινό χρησιμοποιούν έναν αφηγηματικό λόγο, επιχειρήματα, πρόσωπα και έναν τόνο ιδιαιτέρως παιδικό, εξουθενωτικά παιδιάστικο, σαν να ήταν ο θεατής ένα πολύ μικρό παιδί ή σαν να ήταν διανοητικώς ανάπηρος. Όσο μεγαλύτερη προσπάθεια καταβάλλεται να εξαπατηθεί ο θεατής, τόσο πιο παιδιάστικος τόνος υιοθετείται από τον διαφημιστή. Γιατί; «Αν [ο διαφημιστής] απευθυνθεί σε κάποιον σαν να ήταν παιδί δώδεκα ετών, τότε είναι πολύ πιθανόν να εισπράξει, εξαιτίας του έμμεσου και υπαινικτικού τόνου, μιαν απάντηση ή μιαν αντίδραση τόσο απογυμνωμένη από κριτική σκέψη, όσο η απάντηση ενός δωδεκάχρονου παιδιού». Απόσπασμα από το «Όπλα με σιγαστήρα για ήσυχους πολέμους»
6. Η τεχνική του να απευθύνεστε στο συναίσθημα μάλλον παρά στη λογική

Η επίκληση στο συναίσθημα είναι μια κλασική τεχνική για να βραχυκυκλωθεί η ορθολογιστική ανάλυση, επομένως η κριτική αντίληψη των ατόμων. Επιπλέον, η χρησιμοποίηση του φάσματος των αισθημάτων επιτρέπει να ανοίξετε τη θύρα του ασυνείδητου για να εμφυτεύσετε ιδέες, επιθυμίες, φόβους, παρορμήσεις ή συμπεριφορές...

7. Η τεχνική του να κρατάτε το κοινό σε άγνοια και ανοησία

Συνίσταται στο να κάνετε το κοινό να είναι ανίκανο να αντιληφθεί τις τεχνολογίες και τις μεθοδολογίες που χρησιμοποιείτε για την υποδούλωσή του. «Η ποιότητα της εκπαίδευσης που παρέχεται στις κατώτερες κοινωνικές τάξεις πρέπει να είναι πιο φτωχή, ώστε η τάφρος της άγνοιας που χωρίζει τις κατώτερες τάξεις από τις ανώτερες τάξεις να μη γίνεται αντιληπτή από τις κατώτερες». Απόσπασμα από το «Όπλα με σιγαστήρα για ήσυχους πολέμους».

8. Η τεχνική του να ενθαρρύνεις το κοινό να αρέσκεται στη μετριότητα

Συνίσταται στο να παρακινείς το κοινό να βρίσκει «cool» ό,τι είναι ανόητο, φτηνιάρικο και ακαλλιέργητο.

9. Η τεχνική του να αντικαθιστάς την εξέγερση με την ενοχή

Συνίσταται στο να κάνεις ένα άτομο να πιστεύει ότι είναι το μόνο υπεύθυνο για την συμφορά του, εξαιτίας της διανοητικής ανεπάρκειάς του, της ανεπάρκειας των ικανοτήτων του ή των προσπαθειών του. Έτσι, αντί να εξεγείρεται εναντίον του οικονομικού συστήματος, απαξιώνει τον ίδιο τον εαυτό του και αυτο-ενοχοποιείται, κατάσταση που περιέχει τα σπέρματα της νευρικής κατάπτωσης, η οποία έχει μεταξύ άλλων και το αποτέλεσμα της αποχής από οποιασδήποτε δράση. Και χωρίς τη δράση, γλιτώνετε την επανάσταση!..

10. Η τεχνική του να γνωρίζεις τα άτομα καλύτερα από όσο γνωρίζουν τα ίδια τον εαυτό τους

Στη διάρκεια των τελευταίων πενήντα ετών, η κατακλυσμιαία πρόοδος της επιστήμης άνοιξε μια ολοένα και πιο βαθειά τάφρο ανάμεσα στις γνώσεις του ευρέως κοινού και στις γνώσεις που κατέχουν και χρησιμοποιούν οι ιθύνουσες ελίτ. Χάρη στη βιολογία, τη νευροβιολογία και την εφαρμοσμένη ψυχολογία, το «σύστημα» έφτασε σε μια εξελιγμένη γνώση του ανθρώπινου όντος, και από την άποψη της φυσιολογίας και από την άποψη της ψυχολογίας. Το σύστημα έφτασε να γνωρίζει τον μέσο άνθρωπο καλύτερα απ’ όσο γνωρίζει ο ίδιος τον εαυτό του. Αυτό σημαίνει ότι στην πλειονότητα των περιπτώσεων, το σύστημα ασκεί έναν πολύ πιο αυξημένο έλεγχο και επιβάλλεται με μια μεγαλύτερη ισχύ επάνω στα άτομα απ’ όσο τα άτομα στον ίδιο τον εαυτό τους..

http://proskynhths.blogspot.com/
tezjorge@yahoo.gr

Παρασκευή 27 Ιανουαρίου 2012

ΠΩΣ ΔΟΥΛΕΥΕΙ Η ΠΡΟΠΑΓΑΝΔΑ (20 01 2012)

Η γνωριμία με τον θεμελιωτή των τεχνικών της, Edward Bernays.



Δεν είναι δύσκολο να καταλάβει κανείς πώς δουλεύει η προπαγάνδα. Δεν είναι ανάγκη να ‘χει τελειώσει πανεπιστήμιο, ούτε να ‘χει διαβάσει απαίσια χοντρά πανεπιστημιακά βιβλία. Η προπαγάνδα δουλεύει με το ν’ απευθύνεται στα πιο βασικά, ζωώδη ένστικτά μας. Δεν απευθύνεται στην ανώτερη φύση μας, αν κι ένας απ’ τους σκοπούς της είναι να μας πείσει ότι αυτό κάνει. Υποκρίνεται ότι απευθύνεται στη λογική μας, όταν στην πράξη απευθύνεται στα πιο πρωτόγονα αισθήματά μας. Ο λόγος είναι απλός: Η αντίληψη περνάει πρώτα απ’ το συναισθηματικό κομμάτι του εγκεφάλου και μετά στο λογικό.
Συγκεκριμένα, η προπαγάνδα δουλεύει με το να απευθύνεται σε τρία πράγματα: το συναισθηματισμό, την αίσθηση ότι ανήκουμε σε μία φυλή και στο ναρκισσισμό μας. Προηγουμένως αναφέραμε ότι η αντίληψη περνάει πρώτα απ’ το συναισθηματικό εγκέφαλο και μετά απ’ το λογικό εγκέφαλο. Αυτό συμβαίνει με όλους μας, ακόμη και με ανθρώπους που πιστεύουν για τον εαυτό τους ότι είναι τα πιο (ορθο)λογικά και έξυπνα άτομα.
Μοιραζόμαστε, επίσης, πρακτικά με κάθε άλλο ζώο στη γη το ένστικτο να σχηματίζουμε φυλές, οργανωμένες με κάποια ιεραρχία, που έχουν κάποιον αρχηγό. Είμαστε αγελαία ζώα. Η αρχή ότι αναζητούμε καθοδήγηση από κάποιον αρχηγό από τον οποίο περιμένουμε να μας φροντίσει, είναι μια από τις πιο αποδεκτές στην ψυχολογία. Όταν κάποιος υπερβαίνει τα ταμπού της φυλής, εξοστρακίζεται και συχνά αποβάλλεται απ’ τη φυλή. Θέλετε ένα παράδειγμα; Έστω ότι κάποιοι αντιτίθενται σε κάποιον πόλεμο. Τι συμβαίνει συνήθως; Αποκαλούνται δειλοί και τους καλούν να φύγουν απ’ τη χώρα. Ποιος δεν έχει ακούσει την προσβολή “Είσαι δειλός! Αν δε σου αρέσει εδώ πέρα, να σηκωθείς να φύγεις!” Οι άνθρωποι που τα λένε αυτά πιστεύουν ότι είναι πατριώτες. Στην πραγματικότητα συμπεριφέρονται σαν ζώα. Συναισθηματικά, παράλογα, αγελαία ζώα, ευεπηρέαστα απ’ το φόβο και την ταραχή που προκαλεί η προπαγάνδα. Τα άτομα σκέφτονται. Οι ομάδες όχι. Δεν μπορούν να σκεφτούν.
Ο ναρκισσισμός είναι η έμφυτη τάση μας να βλέπουμε το κάθε τι ως μεγαλοπρεπές ή ανάξιο λόγου, καλό ή κακό, μαύρο-άσπρο χωρίς να μπορούμε να δούμε τις ενδιάμεσες αποχρώσεις. Είναι ο λόγος που σχεδόν κάθε φυλή στον κόσμο - και τα έθνη δεν είναι παρά φυλές κατιτίς μεγαλούτσικες - αποκαλεί τον εαυτό της “ο Λαός”, “οι Άνθρωποι”, “οι Εκλεκτοί”, “η Μητέρα Πατρίδα”, “η Γη των Πατέρων μας”, το μεγαλύτερο έθνος επί της Γης”, θεωρώντας οποιονδήποτε είναι έξω απ’ τη φυλή ως υποδεέστερο, υπάνθρωπο, πράγματα κι όχι ανθρώπους (βλ. και τις “παράπλευρες απώλειες”). Συνεπώς δεν θα ‘πρεπε να μας παραξενεύει το πόσο εύκολο είναι να σκοτώσουμε τους παρείσακτους: απλώς δεν είναι άνθρωποι.
Όταν συνδυάσεις αυτές τις τρεις αντιλήψεις, έχεις τη βάση κάθε προπαγάνδας. Αν ο αρχηγός της φυλής πει στους υπηκόους του ότι η καλοσύνη τους δέχεται επίθεση από τρελούς, μοχθηρούς ανθρώπους που θέλουν να τους καταστρέψουν, τα μέλη της φυλής θ’ αντιδράσουν ακριβώς όπως ζώα που δέχονται επίθεση. Ο υπουργός προπαγάνδας των Ναζί, Γιόζεφ Γκέμπελς, πρόσεξε ότι το μόνο που χρειαζόταν να κάνουν για να στείλουν τους ανθρώπους στον πόλεμο με βήμα ταχύ, ήταν να τους πούνε ότι δέχονται επίθεση, να αποκηρύξουν όσους διαφωνούσαν ως προδότες που εκθέτουν τη φυλή σε κίνδυνο και οι άνθρωποι από μόνοι τους θα συκοφαντούσαν, εξοστράκιζαν και απέβαλαν όσους διαφωνούσαν και μετά θα έφευγαν χαρωποί για το μέτωπο ως πρόβατα επί σφαγή. Είχε πει ότι αυτή η τεχνική δούλευε σε κάθε χώρα του κόσμου.
Η κυβέρνηση Μπους χρησιμοποίησε ακριβώς αυτήν την τεχνική για να ξεκινήσει δύο πολέμους. Ουσιαστικά είπαν στον κόσμο ότι η καλοσύνη μας δεχόταν επίθεση από τρελούς και διαβολικούς ανθρώπους που θέλανε την καταστροφή μας. Βλέπετε πώς δουλεύει; Φυλή, συναισθηματισμός, ναρκισσισμός. Οι υποστηρικτές του πολέμου αντέδρασαν με το να επιτεθούν σε διαδηλωτές και αντιφρονούντες χαρακτηρίζοντάς τους προδότες - προσπαθώντας δηλαδή να τους διώξουν απ’ τη φυλή - και με το να φύγουν για τον πόλεμο. Είναι τόσο απλό, τόσο εύκολο.

Ένας άνθρωπος που ο καθένας μας θα ‘πρεπε να ξέρει είναι ο Edward L. Bernays, ο Αμερικανός μαθητής και ανιψιός του Σίγκμουντ Φρόυντ. Ήταν ο θεμελιωτής των μοντέρνων τεχνικών της προπαγάνδας. Ο Bernays απεχθανόταν τους περισσότερους ανθρώπους, τους θεωρούσε κατώτερούς του, πνευματικά και κοινωνικά. Όχι μόνο θεμελίωσε τις σύγχρονες προπαγανδιστικές τεχνικές, αλλά θεωρείται και ο πατέρας των σύγχρονων δημοσίων σχέσεων. Αν και θα μπορούσαμε να πούμε ότι προπαγάνδα και δημόσιες σχέσεις είναι το ίδιο πράγμα και ότι δεν υπάρχει μεγάλη διαφορά μεταξύ τους. Στο βιβλίο του “Προπαγάνδα” του 1928, ο Bernays έγραφε, “Η συνειδητή και έξυπνη χειραγώγηση των οργανωμένων συνηθειών και απόψεων των μαζών είναι ένα σημαντικό στοιχείο της δημοκρατικής κοινωνίας. Αυτοί που χειρίζονται αυτόν τον αθέατο μηχανισμό της κοινωνίας αποτελούν μια αόρατη κυβέρνηση η οποία είναι η αληθινή εξουσία της χώρας μας…”. Να θυμάστε αυτή τη φράση. Ο Bernays πίστευε ότι ο λαός θα ‘πρεπε να κυβερνάται από μια εξαιρετικά μικρή ελίτ, η οποία θα ‘πρεπε να χειραγωγεί το λαό μέσω της προπαγάνδας. Όσοι πιστεύουν στα θαύματα της κυβέρνησης και ότι η κυβέρνηση είναι φίλος τους θα ‘πρεπε να το ξανασκεφτούν.
Σε ένα άλλο βιβλίο, “Ξεκαθαρίζοντας την Κοινή Γνώμη”, ο Bernays έγραψε πώς οι κυβερνήσεις και οι διαφημιστές μπορούν να “εξουσιάσουν το μυαλό όπως οι στρατιωτικοί εξουσιάζουν το σώμα”. Μια τέτοια εξουσία μπορεί να επιβληθεί εξαιτίας “της ευελιξίας που από τη φύση της έχει η ατομική ανθρώπινη φύση” και διατύπωσε τη θέση ότι “ο μέσος πολίτης είναι ο πιο αποτελεσματικός λογοκριτής του κόσμου. Το ίδιο του το μυαλό είναι το φράγμα που μπαίνει ανάμεσα σ’ αυτόν και τα γεγονότα. Τα ίδια τα δικά του, απρόσβλητα στη λογική, νοητικά διαμερίσματα, η δική του τάση για το απόλυτο, είναι τα εμπόδια που δεν του επιτρέπουν να δει με βάση τη δική του εμπειρία και τις δικές του σκέψεις αλλά αντιθέτως σκέφτεται και αντιδρά όπως το πλήθος”.
Ο Bernays επίσης πίστευε ότι “η μοναξιά είναι πραγματικά τρόμος για το κοινωνικό ζώο και ο συσχετισμός με την αγέλη δημιουργεί ένα συναίσθημα ασφάλειας. Στον άνθρωπο, ο φόβος της μοναξιάς δημιουργεί μια επιθυμία να ταυτίζεται με την αγέλη σε θέματα άποψης”. Ισχυριζόταν ότι “το ομαδικό μυαλό δε σκέφτεται με την κυριολεκτική έννοια της λέξης… Όταν παίρνει αποφάσεις, η αρχική του παρόρμηση είναι ν’ ακολουθήσει το παράδειγμα του αρχηγού που εμπιστεύεται. Αυτή είναι μια από τις πιο αποδεκτές αρχές στην ψυχολογία των μαζών”. Αυτό που ο Bernays αποκαλούσε την εξουσία πάνω στο μυαλό, επιτυγχάνεται με το να εκμεταλλευτούμε την τάση του ανθρώπου για αυταπάτη [λογικά στεγανά], κοινωνικότητα [το ένστικτο της αγέλης], ατομικισμό [εξαίροντας τη ματαιοδοξία] και τη σαγηνευτική δύναμη ενός ισχυρού ηγέτη.
“Οι πνευματικές συνήθειες δημιουργούν στερεότυπα ακριβώς όπως οι συνήθειες του σώματος δημιουργούν συγκεκριμένα αντανακλαστικά”, έγραφε ο Bernays. “αυτά τα στερεότυπα, ή κλισέ, δεν είναι αναγκαστικά αληθινές εικόνες αυτών που υποτίθεται ότι αναπαριστούν”. Με άλλα λόγια, η αντίληψη των πραγμάτων είναι το παν, λίγη σημασία έχει η αλήθεια.
Για να το κάνουμε όσο πιο απλό γίνεται, οτιδήποτε χρειάζεται για μια επιτυχημένη προπαγάνδα συνοψίζεται στις τρεις έννοιες που αναφέραμε παραπάνω: Συναισθηματισμός, αίσθηση ότι ανήκουμε σε μια φυλή, ναρκισσισμός. Ξεγελάμε τους εαυτούς μας πιστεύοντας ότι έχουμε προοδεύσει τόσο πολύ, όταν στην πραγματικότητα η ανθρωπότητα έχει κολλήσει στο ένα εκατομμύριο προ Χριστού. Ξέχασα: υπάρχει ακόμα ένα συστατικό για μια επιτυχημένη προπαγάνδα: συνέχισε να επαναλαμβάνεις το μήνυμα ξανά και ξανά.