Μαθήματα πολιτικής τέχνης από τους μάστορες του είδους: ο Μέγας Αλέξανδρος του Αρριανού.
Θαυμάσαμε την προηγούμενη βδομάδα τα χαρίσματα του σπαρτιάτη ναυάρχου Τελευτία, όπως τα κατέγραψε ο ιστορικός Ξενοφώντας. Μέχρι τις εκλογές θα παρακολουθήσουμε κι άλλα μαθήματα, προϊούσης σκληρότητας για τους υποψήφιους (δημοτικούς) άρχοντες. Το δεύτερο μάθημα προέρχεται από το έργο του Αρριανού «Αλεξάνδρου ανάβασις» (βιβλίο 7, 9). Σε γενικές γραμμές είναι σχετικό με το προηγούμενο, με μία όμως διαφορά: πρωταγωνιστής εδώ δεν είναι ένας απλός αξιωματούχος, όπως ήταν ο Τελευτίας, αλλά ο ίδιος ο βασιλιάς, ο Μέγας Αλέξανδρος.
Γίνεται επομένως αντιληπτό ότι η συμπεριφορά του ανώτατου άρχοντα, του ηγεμόνα που έγραψε ιστορία με την πορεία του προς ανατολάς, βαραίνει ακόμα περισσότερο, αποτελεί πολύ ενδεικτικότερο παράδειγμα των γνωρισμάτων ενός αληθινού ηγέτη.
Ο λόγος του Αλέξανδρου που θα δούμε εκφωνήθηκε το καλοκαίρι του 324 π.Χ. στην πόλη Ώπη στις όχθες του Τίγρη ποταμού. Αφού κατέστειλε μια στάση των Μακεδόνων που ήθελαν να επιστρέψουν στην πατρίδα (εκτελώντας τους πρωταίτιους – κανείς δεν είναι τέλειος!), προσπαθεί να θυμίσει στους στρατιώτες του πόσα έκαναν για αυτούς ο ίδιος και ο πατέρας του Φίλιππος. Ας δούμε το απόσπασμα που αναφέρεται στη δικιά του συμβολή:
« […] ὃς παραλαβὼν παρὰ τοῦ πατρὸς χρυσᾶ μὲν καὶ ἀργυρᾶ ἐκπώματα ὀλίγα͵ τάλαντα δὲ οὐδὲ ἑξήκοντα ἐν τοῖςθησαυροῖς͵ χρεῶν δὲ ὀφειλόμενα ὑπὸ Φιλίππου ἐς πεντακόσια τάλαντα͵ δανεισάμενος ἐπὶ τούτοις αὐτὸς ἄλλα ὀκτακόσια ὁρμηθεὶς ἐκ τῆς χώρας τῆς γε οὐδὲ ὑμᾶς αὐτοὺς βοσκούσης καλῶς εὐθὺς μὲν τοῦ Ἑλλησπόντου ὑμῖν τὸν πόρον θαλασσοκρατούντων ἐν τῷ τότε Περσῶν ἀνεπέτασα• κρατήσας δὲ τῇ ἵππῳ τοὺςσατράπας τοὺς Δαρείου τήν τε Ἰωνίαν πᾶσαν τῇ ὑμετέρᾳ ἀρχῇ προσέθηκα καὶ τὴν Αἰολίδα πᾶσαν καὶ Φρύγας ἀμφοτέρους καὶ Λυδούς͵ καὶ Μίλητον εἷλον πολιορκίᾳ• τὰ δὲ ἄλλα πάντα ἑκόντα προσχωρήσαντα λαβὼν ὑμῖν καρποῦσθαι ἔδωκα• καὶ τὰ ἐξ Αἰγύπτου καὶ Κυρήνης ἀγαθά͵ ὅσα ἀμαχεὶ ἐκτησάμην͵ ὑμῖν ἔρχεται͵ ἥ τε κοίλη Συρία καὶ ἡ Παλαιστίνη καὶ ἡ μέση τῶν ποταμῶν ὑμέτερον κτῆμά εἰσι͵ καὶ Βαβυλὼν καὶ Βάκτρα καὶ Σοῦσα ὑμέτερα͵ καὶ ὁ Λυδῶν πλοῦτος καὶ οἱ Περσῶν θησαυροὶ καὶ τὰ Ἰνδῶν ἀγαθὰ καὶ ἡ ἔξω θάλασσα ὑμέτερα• ὑμεῖς σατράπαι͵ ὑμεῖς στρατηγοί͵ ὑμεῖς ταξιάρχαι. ὡς ἔμοιγε αὐτῷ τί περίεστιν ἀπὸ τούτων τῶν πόνων ὅτι μὴ αὕτη ἡ πορφύρα καὶ τὸ διάδημα τοῦτο; κέκτημαι δὲ ἰδίᾳ οὐδέν͵ οὐδὲ ἔχει τις ἀποδεῖξαι θησαυροὺς ἐμοὺς ὅτι μὴ ταῦτα͵ ὑμέτερα κτήματα ἢ ὅσα ἕνεκα ὑμῶν φυλάττεται. ἐπεὶ οὐδὲ ἔστιν ἰδίᾳ μοι ἐς ὅ τι φυλάξω αὐτούς͵ σιτουμένῳ ταετὰ αὐτὰ ὑμῖν σιτία καὶ ὕπνον τὸν αὐτὸν αἱρουμένῳ• καίτοι οὐδὲ σιτία ἐμοὶ δοκῶ τὰ αὐτὰ τοῖς τρυφῶσιν ὑμῶν σιτεῖσθαι• προαγρυπνῶν δὲ ὑμῶν οἶδα͵ ὡς καθεύδειν ἔχοιτε ὑμεῖς».
Να λοιπόν ο βασιλιάς και αρχιστράτηγος των Μακεδόνων. Μια προσωπικότητα που η Ιστορία μπορεί να του προσάψει πολλά, όμως αναμφισβήτητα έχει αναδειχτεί ηγέτης μοναδικός. Σαν τις μέλισσες λοιπόν κι εμείς, που συλλέγουν επιλεκτικά το καλύτερο από τον ανθό, έτσι θα κρατήσουμε τα θετικά στοιχεία και θα απορρίψουμε τα τρωτά, πλάθοντας το υπόδειγμα ενός ιδανικού άρχοντα.
Πρώτα πρώτα αναφέρεται στην κληρονομιά από τον πατέρα του, της οποίας η αξία ήταν μηδαμινή. Αυτός όμως, με έξτρα δάνειο, κατάφερε να την πολλαπλασιάσει προσαρτώντας στη Μακεδονία πολλές άλλες χώρες. Έτσι και σήμερα, δεν πρέπει να γογγύζουμε για την κληρονομιά των προκατόχων μας. Με συνετή διαχείριση, ανοιχτά μυαλά και σωστές επενδυτικές κινήσεις, οφείλουμε να αυγατίσουμε τη δημόσια περιουσία του τόπου και όχι την προσωπική μας, βουλιάζοντας τον τόπο στα χρέη.
Στη συνέχεια τονίζει ο Αλέξανδρος ότι όλες τις κατακτήσεις τις έδωσε στους πολίτες του να τις εκμεταλλευτούν. Όλα τα πλούτη, τους θησαυρούς, τα αγαθά της ανατολής έγιναν κτήμα όχι δικό του, αλλά των Μακεδόνων. Τα αξιώματα μοιράστηκαν στο λαό του, στους στρατιώτες του. Εμφαντικά μάλιστα λέει ότι στον ίδιο δεν μένει παρά η πορφύρα και το διάδημα, τα σύμβολα δηλαδή της εξουσίας. Καταλαβαίνουμε λοιπόν ότι από τα κέρδη του Δήμου, ο άρχοντας δεν καρπώνεται τίποτα, δεν του ανήκει τίποτα το υλικό. Όλα ανήκουν στο κοινό των συμπολιτών ή φυλάσσονται για αυτό.
Και μάλιστα υποστηρίζει ότι δεν υπάρχει καν λόγος για να έχει περιουσία, αφού τρώει τα ίδια με τους στρατιώτες και κοιμάται όπως κι εκείνοι. Έχουμε κι εδώ – όπως και με τον Τελευτία – έναν ηγέτη που υιοθετεί τον δύσκολο τρόπο διαβίωσης των ανδρών του, ουτωσώστε να κερδίσει την εύνοιά τους και τον σεβασμό. Και αυτό γίνεται ακόμα πιο ενδιαφέρον, όταν μερικοί από τους στρατιώτες ζουν μέσα στη χλιδή, δηλαδή απολαμβάνουν περισσότερα υλικά αγαθά και από τον ίδιο τον ηγεμόνα. Παρουσιάζεται λοιπόν ξανά ως ιδανικό του άρχοντα το χαρακτηριστικό της εγκράτειας, της ολιγάρκειας, της κατανόησης, ακόμα κι όταν είναι παραδεκτό ότι κάποιοι πολίτες (που δεν τα έχουν) διαβιούν καλύτερα από αυτόν.
Και τέλος, σημειώνεται το άκρον άωτον της αίσθησης ευθύνης του ηγέτη. Ο Αλέξανδρος ξενυχτά για τους άνδρες του, για να μπορούν αυτοί να κοιμούνται. Πώς μπορεί ο συνειδητοποιημένος, αγνός και άδολος άρχοντας να καθεύδει, όταν ο λαός, οι συμπολίτες του τον έχουν ανάγκη; Οφείλει πρωτίστως να εξασφαλίζει τις προϋποθέσεις που είναι αναγκαίες για να μπορούν οι δημότες να έχουν ήσυχο ύπνο και μετά να σκεφτεί για τη δική του ανάπαυση.
Πόσο δύσκολα φαντάζουν όλα αυτά σήμερα; Ποιος από τους πολιτικούς άρχοντες είναι διατεθειμένος να υποστεί τέτοιες στερήσεις, να καταδεχτεί να έχει λιγότερα από τον απλό πολίτη, να θυσιάζει τα πάντα; Ελάχιστοι. Για αυτό και το λειτούργημα του πολιτικού έχει απαξιωθεί τόσο πολύ τα τελευταία χρόνια. Όχι μόνο λόγω του τέλους των ιδεολογιών ή της απολιτίκ στάσης ζωής των Ελλήνων. Κυρίως λόγω των αμέτρητων κακών παραδειγμάτων που έχει να παρουσιάσει ο πολιτικός κόσμος από τη μεταπολίτευση και μετά. Και ξέρω ότι είναι δύσκολο, όταν σου δοθεί η εξουσία, να μπορέσεις να κρατήσεις τον εαυτό σου αμόλευτο, να αποκρούσεις όλους τους πειρασμούς που έχουν γίνει κατεστημένο.
«Αρχή άνδρα δείκνυσι», για να γυρίσουμε στους αρχαίους. Στην εξουσία φανερώνεται ο πραγματικός χαρακτήρας του ανθρώπου. Για αυτό κι εμείς, μέσα από αυτό το φροντιστήριο για ηγέτες προσπαθούμε να αναδείξουμε τα στοιχεία εκείνα που θα πρέπει να χαρακτηρίζουν τον άρχοντα, έτσι ώστε να αφήσει έργο και να μνημονεύεται ες αεί. Και το τελευταίο μάθημα θα είναι ακόμα πιο σκληρό…
http://proskynhths.blogspot.com/
tezjorge@yahoo.gr
▓▓ μικρα ΠΡΟΣΚΥΝΗΤΑΡΙΑ ▓▓
Πεζόδρομος Καλάρη, Γιάννενα (μεγάλη ομοιότητα με τον δικό μας, αλλά δεν είναι δικός μας). Στη Νιγρίτα, πότε;
Κυριακή πρωί στις 11 στο Δημαρχείο μια πολύ σημαντική εκδήλωση με σπουδαίους ομιλητές, μεταξύ των οποίων ο Γιάννης Μπάκας, για τη μετανάστευση των Κρανιωτών Ολύμπου στη Νιγρίτα κατά τον 19ο αιώνα.
